Hormoontherapie kan ernstige overgangsklachten, zoals opvliegers, angstigheid, prikkelbaarheid, stramme spieren en nachtelijk zweten aardig verminderen. Hierdoor kan de kwaliteit van leven voor vrouwen in de overgang behoorlijk verbeteren. Het is hard nodig.
Vrouwen in deze leeftijd staan van alle kanten onder druk: ze hebben vaak puberkinderen, ouders die hulpbehoevend worden, ze hebben een baan, en zijn ook nog eens echtgenoot, et cetera – of staan er alleen voor. Terwijl het oorlog in hun hoofd is…..
Terughoudend
Toch wordt hormoontherapie in Nederland maar weinig gebruikt. Huisartsen zijn geregeld terughoudend, zelfs gynaecologen schrijven het lang niet altijd voor als er een indicatie is. De poli’s die er wel mee werken zitten vol of hebben lange wachtlijsten.
Duizenden vrouwen informeren elkaar op fora, met kennis of angst….
Vrouwen die het wel gebruiken, lopen er tegenaan dat ze niet altijd alle juiste informatie over voor- en nadelen kunnen krijgen. Intussen zijn er tal van florerende groepen op de sociale media waarin duizenden vrouwen in de menopauze elkaar tips en adviezen geven.
Helaas gaan daar ook vaak onjuiste theorieën over lichaamsidentieke versus bio-identieke, en/of synthetische hormonen rond. Vrouwen worden bang gemaakt, of krijgen van ervaringskundige hormoontherapiegebruiksters zoveel informatie te verwerken over de mogelijkheden, dat ze tegenover een dokter zitten die verbleekt van de dossierkennis bij de patiënt.
Zo! Dit is de stand van zaken in Nederland over de menopauze en hormoonvervangende therapie! Monique sprak gyneacologe Barbara Havenith er uitgebreid over….
Barbara Havenith, de drijvende kracht achter De Hormoonpoli, een particuliere kliniek voor vrouwen in de overgang, en (co)auteur van het boek ‘Hormoonbalans voor vrouwen’, weet alles over hormoontherapie.
7% van de Nederlandse vrouwen slikt hormoonsuppletie
Volgens Havenith krijgt in Nederland slechts zo’n 7% van de vrouwen met overgangsklachten een vorm van hormoontherapie voorgeschreven. Het is bescheiden, als je weet dat er momenteel al bijna 1,9 miljoen vrouwen in Nederland in de overgang zijn.
Barbara: ‘Waarschijnlijk is het wel aan het stijgen, maar het is veel minder dan in de ons omringende landen. Daar is het zo’n 20% en ook daar is het aan het toenemen. We weten nu zo goed dat de voordelen van hormoontherapie zo groot zijn, en de risico’s zo laag.’
Diepgeworteld calvinisme?
‘Waarom we het in Nederland zo weinig voorschrijven? Geen idee. Het wetenschappelijke bewijs is hier hetzelfde als in andere landen, het is niet zo dat we hier ander bewijs hebben waardoor het opeens gevaarlijker is.
‘Ik vermoed dat het met onze volksaard te maken heeft. Het diepgewortelde calvinisme. Net als bij menstruatie of bevallen, de pijn hoort erbij. Alsof het Aardse bestaan vooral niet te gemoedelijk mag zijn. Ik denk dat het daar echt mee te maken heeft.’
Zeur niet, de overgang is een natuurlijk proces, het gaat vanzelf over
‘Het nieuwe officiële standpunt in Nederland, en zo staat het ook in de richtlijnen van huisartsen en gynaecologen, is dat hormoontherapie kan worden voorgeschreven bij vrouwen met ontregelende overgangsklachten.
Dit is nog steeds heel restrictief, maar tot vorig jaar juni was het nog erger. Toen was het nog, ik chargeer, de overgang is een natuurlijk proces, het is vanzelf gekomen, het gaat vanzelf weer over, hormoontherapie is niet nodig.’
Weinig contra-indicaties, behalve bij hormoongevoelige borstkanker
Barbara vervolgt: ‘Internationaal wordt er door deskundigen, door de wetenschap, heel anders over gedacht. Men ziet echt meer voordelen van hormoontherapie dan mogelijke nadelen.
Er zijn niet zo heel veel contra-indicaties, behalve als een vrouwe hormoongevoelige (borst)kanker gehad heeft, of al kampt met hart- en vaatziekten, maar verder eigenlijk niet. En er zijn amper nadelen en risico’s op lange termijn.’
Er bestaan op social media groepen waaraan duizenden vrouwen deelnemen. Ze breken een lans voor hormoontherapie. Ze delen hun kennis, hun klachten, ze informeren elkaar over artsen en behandelplannen.
Het getuigt van activisme. Deze vrouwen ergeren zich eraan dat hormoontherapie in de reguliere geneeskunde nog zo’n marginale rol speelt. Ook Barbara kent de groepen en de gesprekken die daar gevoerd worden. Echter is ze waakzaam. ‘Wat we niet nodig hebben, zijn mensen die vinden dat ze het beter weten dan artsen en dan ongenuanceerd elkaar verwarrende adviezen geven. Dat is echt niet goed.”
‘Ik hoor soms van patiënten terug dat ze bijvoorbeeld in Facebookgroepen voor hormoontherapie en de overgang geadviseerd zijn om dubbele doses, zelfs drievoudige doses te nemen omdat klachten niet snel genoeg verdwijnen. Ik vind dat echt totaal onverantwoord. Internet is geen arts.
Artsen weten niet altijd genoeg
Maar artsen weten ook niet altijd genoeg…… Barbara: ‘Dat is helaas waar. Ik zie soms artsen echt de verkeerde hormonen voorschrijven en/of de verkeerde dosis. Terwijl, zo moeilijk is het niet, er is een goede richtlijn, een duidelijk verhaal. Er is een samenvatting van drie pagina’s die makkelijk te begrijpen is.’
‘Ik geef zelf ook veel voorlichting. Bijna elke maand hou ik wel ergens een praatje, ook voor artsen. En ik schrijf artikelen voor verschillende tijdschriften waarin ik alle fabels rond hormoontherapie bespreek. Zodat mensen de feiten kennen.’
Je heil zoeken bij therapeuten met een eigen kijk op de kwestie
Gebrek aan feitenkennis bij met name huisartsen kan vervelende gevolgen hebben, zo constateert Havenith: ‘Veel vrouwen gaan naar therapeuten omdat ze het gevoel hebben door hun dokter niet serieus genomen te worden.
Ze komen terecht bij orthomoleculaire therapeuten, diëtisten, mensen die bioresonantie doen. Zij doen uiteraard op hun manier hun best, maar ze ontberen goede kennis. Dan wordt er bijvoorbeeld afgeraden om hormoontherapie te nemen, omdat je er borstkanker van zou krijgen.’
Lichaamsidentiek, maar wel synthetisch
Op mijn vraag hoe het nou eigenlijk zit met de herkomst van de hormonen, is Havenith heel duidelijk. ‘Alle hormonen die worden gebruikt, zijn in feite synthetisch. Ze worden allemaal in een fabriek gemaakt, net als de hormonen voor de pil.
De grondstof is ook dezelfde. Maar ze zijn wel lichaamsidentiek. Het zijn dezelfde hormonen die een vrouwenlichaam aanmaakt. Vroeger werden bio-identieke, natuurlijke hormonen gebruikt, meestal was dat oestrogeen van paarden. Dat doen we niet meer, dat was niet goed.’
De angst voor Femoston
Femoston is een hormoonpreparaat dat de laatste decennia het meest werd voorgeschreven aan vrouwen. Het zit nu in het verdomhoekje omdat het ‘synthetisch’ zou zijn – niet lichaamsidentiek. Volgens de gynaecologe is dat onzin.
‘Femoston bevat estradiol in combinatie met dydrogesteron. Estradiol en dydrogesteron zijn allebei vrijwel lichaamsidentiek; ze zijn nauwelijks anders dan wat het lichaam aanmaakt.
Lagere dosis
‘Dydrogesteron lijkt heel erg op progesteron, het wordt alleen moeilijker afgebroken waardoor een veel lagere dosis nodig is. Het geeft geen verhoogd risico op borstkanker en een lager risico op hart- en vaatziekten en osteoporose.
Controle op groei van het baarmoederslijmvlies
‘Vrouwen die progesteron niet goed verdragen hebben meestal geen last van dydrogesteron, ook een groot voordeel. Daarnaast geeft het een iets betere controle van de groei van het baarmoederslijmvlies, waardoor je een minder hoge kans hebt op baarmoederkanker. Dydrogesteron is dus zeker geen fout middel. Het heeft echt maar een minimaal verschil met progesteron.’
De toediening: pleisters, gel of spray
Femoston is een pil, die slik je, legt de arts uit. ‘Het geeft net als de anticonceptie pil een iets hogere maar nog altijd minimale kans op trombose. Persoonlijk geef ik voorkeur aan toediening via de huid met een gel of spray. De kans op trombose en embolie is dan net zo hoog als die van vrouwen die helemaal geen hormonen gebruiken.’
De slechte kwaliteit van pleisters
Uit de gesprekken in social mediagroepen wordt duidelijk dat vrouwen vaak sukkelen met de hormoonpleisters. Daar weet Havenith van: ‘Het zijn ondingen. Dat komt omdat zorgverzekeraars contracten hebben met fabrikanten van kwalitatief slechte, generieke pleisters. Ze plakken niet goed en ze geven vaker allergische reacties. Bovendien, is mijn ervaring, maar dat is niet heel goed wetenschappelijk onderbouwd, geven ze het oestrogeen heel onregelmatig af. Ik zie bij gebruikers van pleisters te vaak bloedingen. Ik adviseer daarom de gel of de spray, dat is allebei goed.’
Na borstkanker
Hormoontherapie na borstkanker blijft lastig. Het wordt niet geadviseerd, oncologen vinden het maar niks. ‘Klopt. Onderzoeken naar hormoontherapie bij vrouwen die borstkanker hebben gehad en overgangsklachten hadden, zijn allemaal voortijdig gestaakt omdat er teveel recidive was bij de deelnemers.
Geen verhoogd risico, als je nooit borstkanker had
‘In één onderzoek waarin lichaamsidentieke hormonen getest werden, zag men geen recidive maar dat onderzoek moest gestaakt worden van de Medisch Ethische Commissie. Heel jammer, die gegevens zouden erg nuttig geweest zijn. Er zijn wel heel veel onderzoeken naar lichaamsidentieke hormonen. Daaruit blijkt dat een combinatie van estradiol en progesteron geen hogere kans op borstkanker geeft. Dat is echt goed bestudeerd.’
Toch zijn er veel vrouwen die juist na borstkanker graag hormoontherapie willen, simpelweg omdat ze zich goed willen voelen. Wat adviseer je die?
‘Dat is individueel wisselend. Soms zie je in de leefstijl dingen die je kunt aanpassen, zoals voeding, stress, slaap, beweging, alcoholgebruik. Soms zijn er complementaire middelen die een beetje helpen. Bijvoorbeeld het plantextract cimicifuga (zilverkaars).
‘Als dat allemaal niet helpt, ja, dan komt het gesprek toch op hormonen. Met alle bekende en onbekende risico’s van dien. Het is de keuze van de patiënt. Ik heb liever dat ik het zelf voorschrijf en begeleid, dan dat mensen illegaal hormonen kopen via Internet. Maar vaak schrijf ik het niet voor, hooguit één of twee keer per jaar.’
Kun je langer dan vijf jaar gebruiken?
Hoe lang kun je hormoontherapie blijven gebruiken? ‘In Nederland adviseert men vijf jaar. Internationaal zegt men dat tot tien jaar na de menopauze de voordelen heel veel groter zijn dan de mogelijke nadelen.
‘Een aantal deskundigen is van mening dat vrouwen zich tot op heel hoge leeftijd veel beter voelen met hormoontherapie. Maar we hebben eigenlijk onvoldoende data over die oudere groep om dat met zekerheid te kunnen stellen.
‘Als vrouwen zeggen dat ze zich zoveel beter voelen en zich bewust zijn van de mogelijk onbekende risico’s, dan kun je als gynaecoloog die hormonen blijven voorschrijven, ook als vrouwen al een stukje boven de zestig zijn. Ze vallen heus niet ineens om of zo.’
Tot slot, er zijn ook vrouwen die geen of nauwelijks klachten hebben, hoe kan?
‘Dat weten we niet. Er zijn wel wat algemeenheden. We weten dat vrouwen die hoge bloeddruk of hart- en vaatziekten en diabetes hebben, ook meer klachten hebben, net zoals vrouwen met ADHD. Ook een ongezonde leefstijl is van invloed, met meer, langer aanhoudende klachten.’
Lees ook:
