Zijn microbeads en microplastics in cosmetica gevaarlijk voor onze gezondheid?

In 2018 schreven we dat de internationale (Europese) cosmetica industrie in 2020 alle microbeads uit cosmetica zou hebben verwijderd. Toch werd er recent op de Nederlandse tv actie gevoegd om plastics uit cosmetica te verwijderen. Wellicht zijn de doelstellingen nog niet behaald, of is hier meer aan de hand?

Plastic korrels zijn al bijna de wereld uit

Ja, die plastic scrubkorrels zijn door bijna alle grote, mondiale merken uit hun producten gehaald anno nu. Een bedrijf als Unilever had ze er in 2014 al uit gehaald. Echter….er is meer dan korrels. Er zijn ook microplastics. Nanodeeltjes plastic in die niet alleen in verpakkingen maar ook in producten zelf gebruikt worden vanwege de fijne smeerbaarheid van het product. The Plastic Soup Foundation ging deze zomer nog in gesprek met Unilever over deze plastics.

BeautyJournaal’s Shop Redactie favorieten

SO’BiO étic Ultra Rich handcream

De grote favoriet van Monique: een ongelofelijk zalige geur en het heerlijke zachte huidgevoel voor een superprijsje! Organic! Géén microplastics!

BEKIJK

Let op met polymeren

Ik geef je alvast een citaat uit dit artikel: ‘Unilever heeft sinds 2014 weliswaar scrubdeeltjes geweerd, maar er zitten nog steeds microplastics in tal van Unilever-producten, zoals producten van de merken Dove, Vaseline, AXE, Lakmé en Pond’s. Het gaat bijvoorbeeld om de microplastics: acrylaat copolymeer, polyisobuteen, polyethyleen, PVP en acrylaten-C10-30-alkyl-acrylaat-crosspolymeer.’

Wat zijn microplastics dan?

Laat me even uitleggen wat het verschil tussen beads en plastic is (bron:Pascaud). Plastic microbeads worden gedefinieerd als alle bewust toegevoegde, 5 mm of kleiner, niet in wateroplosbare, vaste plastic deeltjes. Gebruikt om te reinigen of te scrubben. Er is in het verleden bewust voor deze definitie gekozen, omdat dit de ingrediënten zijn met mogelijkde grootste impact als het gaat om een bijdrage aan het plastic afval in zee.

Microplastics zijn vaste plastic deeltjes, onoplosbaar in water en kleiner dan 5 mm die gevonden kunnen worden als afval in het waterig milieu. De cosmetica industrie gebruikt de definitie die is opgesteld door het Europese Agentschap voor Chemicaliën (ECHA).

Overigens spreken we bij nano deeltjes microplastics over <100 nm.

Bij microplastics gaat het om primaire en secundaire deeltjes. Primaire deeltjes worden rechtstreeks in producten verwerkt (tandpasta, douchegel, lipstick e.d.), secundaire deeltjes komen voort uit primaire deeltjes.

Hoe kleiner de deeltjes, hoe moeilijker verwijderbaar

Mensen all over the planet zijn het er wel over eens dat we iets aan het plastic probleem op deze planeet moeten doen. Er drijven enorme eilanden in oceanen, zeedieren zitten vol met plastic, en we gebruiken ook veel plastic voorwerpen die altijd deeltjes loslaten, waardoor het in ons lichaam komt dan wel in ons grondwater. Hoe kleiner de deeltjes, hoe moeilijker te verwijderen uit onze drinkwater systemen.

Plastic lost niet op, dat is het grote probleem.

Autobanden, polyester kleding, cosmetica

Echter vraagt onze industrie zich af of cosmetica wel zo met de vinger nagewezen moet worden. Uit de IUCN Study uit 2017 blijkt dat 2% van alle microplastics die in de oceanen drijven afkomstig zijn van de scheepvaart. 98% is afkomstig van productie op het land. Denk aan productie van autobanden vervaardigen of drinkwaterflessen, voedselverpakking, luxe verpakkingen, en polyester kleding (wat je zo lekker voordelig bij die afschuwelijke winkelketens als Primark koopt) is ook een gemene vervuiler. Zo’n 2% van die 98% is toe te schrijven aan cosmetica.

Maar er is natuurlijk geen excuus. Hoe meer plastic de wereld uitkan, hoe beter.

Vissen vol plastis

Wat plastics met het zeeleven doen is tegenwoordig overduidelijk. De Keuringsdienst van Waarde liet vissen onderzoeken, en die zaten aardig vol met plastics. Je zou ze toch echt niet (meer) willen eten. Maar hoe gevaarlijk zijn microplastics? De polymeren die zoveel voor hun smeuiigheid/souplesse van materialen gebruikt worden?

Denk aan mascara, die niet van je wimpers rolt, dankzij microplastics, de antizonnebrandcrème die waterresistent is dankzij microplastics. De crème met een high tech polymeren netje waarin talloze actieve stoffen opgesloten liggen voor afgifte aan je huid.

Plastic kan cellen doden

In een artikel in The Guardian uit 2019 kunnen wetenschappers het ook nog niet uitleggen. Ze weten wel dat de plastics door celculturen in een petrischaaltje heen gaan, wat betekent dat ze celfunctioneren kapot kunnen maken. Ook kunnen de nano plasticdeeltjes je darmwand perforeren en zo in de bloedbaan komen. Een wetenschapper zegt dat hij wel zeevoedsel eet, maar dus geen plastic snijplankjes en dergelijke in de keuken gebruikt.

Laat me overigens duidelijk zijn – en hierop werd ik geattendeerd door Maria Galland: copolymeren van acryl lossen op in water en zijn derhalve geen microplastics binnen de context waarover we in dit artikel praten.

Geen plastic voorwerpen meer in de keuken

Het baart de wetenschappers zorgen in het zelfde artikel dat er veel onderzoek is gedaan naar de impact van plastics op het oceaanleven, maar dat we nog nauwelijks iets weten over de impact ervan op de mens. Wel is duidelijk dat hoe kleiner de partikels zijn, hoe groter de kans op binnen-dringen. Lees ook dit Nederlands onderzoek er nog maar eens op na.

Als je wilt weten welke microplastics er zijn, en of ze potentieel schadelijk zijn, kun je hier overzichtelijk in kleurcodes terugvinden.

De impact van plastic op ons immuunsysteem

In het navolgende filmpje legt de Nederlandse onderzoekster Nienke Vrisekoop uit wat voor onderzoek zij doet naar de impact van microplastics op ons immuunsysteem:

De bottom line is tot nu toe dat hoe kleiner de plastic deeltjes, hoe groter de kans op schade omdat ze kunnen binnendringen.

Scheidt je plastics uit?

Ook zullen de industrieën verder moeten definiëren wat microplastics zijn, welke stoffen wel en niet. En er moet veel meer onderzoek komen naar de impact van microplastics op de gezondheid van mensen. In hoeverre scheidt je ze weer uit, wat blijft hangen, wat voor schade kan het aanrichten aan organen?

Hoe schadelijk zijn microplastics voor de mens?

Hoewel er niet veel onderzoek te vinden is nog, heb ik wel meer materiaal ingezien dat inzicht biedt in de schadelijkheid voor de mens.

Veel scheiden we weer uit

Uit dit onderzoek zou blijken dat ons lichaam in staat is om meer dan 90% van de binnen gekregen microplastics (via voedsel, water, cosmetica, kleding e.d.) weer te elimineren. Dit is wel afhankelijk van de grootte van de deeltjes, de vorm en het type polymeer.

Ontstekingsreacties in darmen

We krijgen per persoon per jaar tussen de 39 en 50 duizend partikels binnen. Er zijn aanwijzingen dat het ontstekingreacties in de darmen kan veroorzaken: van een toegenomen doorlaatbaarheid van de darmwand tot veranderingen aan het microbioom in de darm.

Oxidatieve stress

Uit hetzelfde onderzoek zou blijken (vooralsnog) dat huidcontact met microplastics niet hoeft te leiden tot opname in het lichaam. Wel kan er meer oxidatieve stress optreden. Microplastics laten zich ook niet makkelijk verwijderen en dit kan leiden tot chronische irritatie en zelfs een verhoogd risico op kankers vormen.

Microplastics kunnen een verhicle vormen voor ziekmakende virussen of bacteriēn waardoor er een nieuw ongezond ecosysteem kan ontstaan. In dit onderzoek lees je er meer over.

Veel is nog onduidelijk als het over schadelijkheid voor de gezondheid van mensen gaat.

Borstkanker en de oestrogeen route

Er is ook nog lang niet alles gezegd over de oestrogeen nabootsende effecten in microplastics en het risico op borstkanker. Voor vrouwen een serieus gevaar. Lees er meer over in dit onderzoek.

Beat the microbead app

Er is nu een app, Beat the microbead, waarmee je inci-lijstjes kan scannen op microplastics. Dat is interessant, echter is de app nog verre van volmaakt. In deze app worden alle plastics op 1 hoop gegooid, of het korrels of polymeren zijn.

Het impliceert dat alles ‘ van plastic’ fout is. Bovendien verneem ik dat er ook plastic stofjes gescand worden die helemaal niet in het product zitten?

Waarom zijn we zo dol op plastics in cosmetica?

Milieuorganisaties vragen om bewustwording en dat is goed. We moeten ons ook realiseren dat de plastics vele functies hebben in cosmetica, en dat het vervangen van de petrochemische stoffen steeds makkelijker en leuker wordt, maar dat niet altijd dezelfde effecten behaald kunnen worden.

Glow, glad huidgevoel, smeerbaarheid

Het kan dus betekenen dat we een stapje in innovatie terugdoen, of een zijstap maken naar een andere soort innovatie. Het is de moeite waard als onze veiligheid ermee gewaarborgd is. Maar houdt er ook rekening mee dat instant bevrediging met een perfecte glow en ultraglad huidgevoel tot de verleden tijd kan behoren. Met inspiratie uit de verfindustrie zijn prachtige resultaten behaald voor cosmeticaproducten – om jouw huid er als een droom uit te laten zien. Je zo gewenste gefilterde werkelijkheid.

Volgens de NCV is veiligheid voor de mens niet in geding

Volgens de NCV tot slot, de vereniging van cosmetica fabrikanten in Nederland, heeft het onderwerp zeker de aandacht, maar men ziet het graag in een groter verband van milieuveiligheid en duurzaamheid. ‘Lijstjes met verdachte stoffen zijn niet de oplossing. Wij kijken naar de vorm waarin de stof in de producten zit, of het in het milieu kan belanden en of het daar schade kan aanrichten. De producten zijn veilig voor mensen, daar is geen discussie over (….). Maar wij willen ook het milieu beschermen, daar gaat het om.’

Wetenschap is niet statisch, inzichten veranderen

Zoals we weten is wetenschap nooit statisch. Er komen telkens nieuwe inzichten, onderzoeksmethoden, die toch een tegendeel kunnen bewijzen. Een goed voorbeeld vind ik de kwestie van siliconen borstimplantaten. Vele jaren werd gezegd door fabrikanten dat ze veilig zijn, inmiddels zijn er verfijnde onderzoeksmethoden die toch beter kunnen laten zien wat er met siliconen in een lichaam gebeurt.

Het is wachten op meer problemen

Henry Dijkman, een van de onderzoekers die een doorbraak in bewijs leverde dat siliconen deeltjes uit implantaten wel degelijk door het lichaam reizen en celdood veroorzaken, laat me weten dat het wachten is op bewijs voor de schade die microplastics aanrichten. ‘Zeker als het om nano kleindeeltjes van o,1 um gaat. Microplastics zitten in het milieu, in onze voeding. Ik verwacht dat er nog veel problemen gaan komen.’

• In deze recente literatuurstudie van begin 2020 worden ook alle bevindingen van eerdere onderzoeken naar de risico’s van microplastics voor mens, dier en milieu, via de voedselketen nog eens op een rij gezet.

Dit is pas leuk: plantaardige plastics, afbreekbaar

Last but not least vind ik het toch erg leuk te vermelden dat er al aardig wat cosmeticaproducten van plastisch gemaakt zijn van afbreekbaar plantaardig materiaal. Ik heb producten van So Bio’Etic getest en deze zijn verplakt in zogeheten plantaardig plastic. Hoe mooi is dat? Overigens heerlijke producten en voor de prijs hoef je het zeker niet te laten.

Vanaf 2027 een micro plastic vrije cosmetica wereld?

Insiders uit de beauty industrie verwachten overigens dat er per 2027 een mondiale wetgeving zal zijn die microplastics in cosmetica verbiedt. Vanaf 2021 moeten de eerste procedures hiervoor op Europees niveau al gaan starten, geïnitieerd door de European Chemicals Agency (ECHA).

• wil je meer weten over een plastic vrije wereld? Volg dan The New Plastics Economy Global Commitment van de Ellen MacArthur Foundation
• cosmetica met organic keurmerken als Natrue en Ecocert zijn gegarandeerd microplastic vrij.