Een fenomeen dat te weinig aandacht krijgt. Ontwenningsverschijnselen bij het gebruik van hormoonzalven, oftewel Topical Steroid Withdrawel (TSW), red skin syndrome of topical steroid addiction. In de spreekkamer is het een onderbelicht probleem maar op het internet een hot item, vertelt dermatoloog Francis Wu.
Inflammatoire huidaandoeningen
Hormoonzalf is de eerste keus bij het behandelen van inflammatoire huidaandoeningen zoals eczeem, psoriasis, lichen planus en vele andere dermatologische huidaandoeningen. Hormoonzalven remmen de ontstekingen in de huid waardoor klachten als jeuk, schilferingen en roodheid verdwijnt.
Topical Steroid Withdrawal – TSW
TSW is mogelijk een klinische bijwerking die kan optreden wanneer hormoonzalven onjuist of te veel worden gebruikt en vervolgens worden stopgezet. Het gaat om ongepast, langdurig en frequent gebruik van matige tot hoge potentie lokale corticosteroïden. Vooral de dunne en gevoelige delen op het lichaam zoals het gezicht en het genitale gebied zijn het vaakst aangedaan.
Wat weten we hierover?
In de literatuur is dit fenomeen slecht gedefineerd en bijzonder weinig onderzocht. Een verklaring en immunologische mechanisme achter dit fenomeen is er niet. Het hebben van een atopie (aanleg voor astma, hooikoorts en eczeem) is een risicofactor. Een bijzondere bevinding is dat volwassen vrouwen die gemakkelijk blozen extra risico lopen. Ook zijn er enkele gevallen gemeld bij kinderen met eczeem.
Verschillende vormen van TSW
Er zijn twee aparte vormen van TSW. Het erythemato-oedemateuze type ( roodheid en zwelling) is het meest gezien bij patiënten met atopische dermatitis. Ongeveer 80% van patiënten met atopische dermatitis vallen in deze categorie. Het andere type is het papulopustulaire type (bultjes en puistjes), dit komt vaker voor bij patiënten die hormoonzalven voor cosmetische doeleinden of gepigmenteerde aandoeningen gebruiken. Bij het beëindigen van hormoonzalven kunnen TSW patiënten al tekenen vertonen van huidschade zoals atrofie met striae en telangiectasia (gesprongen haarvaten).
Hoe herkent je het?
Symptomen die bij TSW worden gezien, zijn onder meer branderigheid, heftige jeukklachten, huidschilferingen, oedeem, puisten, roodheid en een gevoelige huid. Echter zijn deze symptomen niet specifiek voor TSW.
Gesuggereerde criteria voor TSW zijn:
Langdurig gebruik van hormoonzalven, maanden tot jaren. En geleidelijk ophogen van hormoonzalf sterktes om remissie of vermindering van huidklachten te verkrijgen.
Diagnostische tekenen van TSW zijn:
Sprake van atopie (atopisch eczeem), het gebruik van sterke hormoonzalven in het gezicht, orale prednison gebruik voor huidklachten. Maar bijvoorbeeld ook jeuk, roodheid, branderigheid en een overgevoelige huid bij het gebruik van cosmetische producten. Verder zien we schilferingen, (oozing) vocht uit de huid, oedeem (zwelling) van de oogleden en/of enkels, een olifantenhuid (verdikte huid, verminderde huidelasticiteit) en red sleeve (rode mouw- scherp begrensde roodheid van de onderarmen of onderbenen).
Additionele tekenen van TSW zijn:
Slaapstoornis, stemmingsstoornis, huidpijn, papels, puisten en head light teken (rood gezicht behalve de neus en rond de mond).
Testen op allergie
Allergie testen om hormoonzalf allergie of bijstoffen in hormoonzalven aan te tonen is lastig omdat de huid te geprikkeld is. Hierdoor is de testuitslag onbetrouwbaar en wordt er onjuist een hormoonzalf of wolvet allergie afgegeven.
De hamvraag: hoe kom je hier van af?
Stoppen met de hormoonzalf is de eerste stap. Mochten de eczeemklachten nog te heftig zijn dan is een calcineurin remmer (zoals protopic of elidel) zalf een mogelijkheid. Tijdelijke branderigheid is een bijwerking van deze hormoonvrije eczeem zalf. Hierdoor zijn patienten huiverig om daar mee door te gaan. Een andere mogelijkheid is de hormoonzalf af te bouwen en in hormoonzalf sterkte verlagen. Een voorbeeld van afbouwen is 3-4 x per week smeren of om de dag met een lagere hormoonzalf sterkte.
Bij de papulopustulaire type is een antibioticum kuur (minocin, doxycycline, erythromycine) de meest genoemde behandeling.
Jeuk verminderen
Anti-histamicum (anti-hooikoorts pillen) is zinvol tegen jeukklachten. Maar ook coolpacks, aloë vera, Avena Sativa (tarwe-extracten) en vaseline paraffine dragen bij. Gebruik geen crème met menthol of parfum omdat dit de huid kan sensibiliseren en eczeem kan uitlokken. Tegen branderige pijn kan je pijnmedicatie gebruiken.
Smeren met een goede crème
Huidschilferingen wordt vaak beschreven bij mensen met TSW. Het is belangrijk om de huid frequent in te vetten, het liefst met een crème, zalf of vaseline. Een gel of lotion kan de huid nog meer uitdrogen.
Literatuur
Hajar T, Leshem YA, Hanifin JM, Nedorost ST, Lio PA, Paller AS, Block J, Simpson EL; (the National Eczema Association Task Force). A systematic review of topical corticosteroid withdrawal (“steroid addiction”) in patients with atopic dermatitis and other dermatoses. J Am Acad Dermatol. 2015 Mar;72(3):541-549.e2.
Lees ook:
- Stresshormonen veranderen genetische samenstelling van je huid
- Dermatoloog Francis Wu over huidallergie na tuinieren. Denk aan fytofotodermatitis!
