Amber in parfum

De term amber wordt veel gebruikt in parfumland. Vreemd genoeg op een feitelijk foutieve manier. Echte amber is namelijk het fossiele mineraal barnsteen en geeft als steenachtige nauwelijks geur af. Wat wordt nu bedoeld met amber in parfums?

Wat is het?
Aan de kusten van de Noordzee en de Baltische Zee spoelt het met regelmaat aan: echte amber. Een goed Hollands woord voor amber is barnsteen. Barnsteen is een mineraal, een gesteente dat wel 50 miljoen jaar oud kan zijn. Het is een van de oudste en meest harde fossiele harsen, tientallen miljoenen jaren geleden in zee terechtgekomen als hars van sparrenbomen.

Barnsteen is geel, goud, oranje, bruin, honingkleurig en wordt ondermeer veel gebruikt in sieraden. Net als een steen weinig geur afgeeft, ruikt barnsteen niet of nauwelijks. Hoewel je uit het stof dat bij het slijpen van barnsteen voor sieraden overblijft een amberolie kan destilleren, wordt dit weinig toegepast.

Als er gesproken worden over amber parfums of amber in een parfum, is dit of overdrachtelijk bedoeld of slaat het op alternatieve ingrediënten. Overdrachtelijk beschrijft de term amber warme, volle, zonnige, vaak sensuele geuren. Met het ingrediënt amber kan de schrijver ondermeer bedoelen: ambergris (ook wel ambra genoemd), ambrettezaad olie, cystus labdanum of synthetische alternatieven zoals Ambroxan.

Ambergris (van het Franse ambre gris= grijze amber) is eigenlijk wat een haarbal voor een kat is, voor een potvis. Dit braaksel belandt op zee, en versteent onder invloed van zout en zon. Als grijze brokstukken van soms wel 100 kg spoelt ambergris aan op de kusten. (Dit is dan ook een van de weinige overeenkomsten tussen ambergris en barnsteen.)

Doordat het een zeldzame vondst is met hoogwaardige eigenschappen wordt er een hoge prijs betaald voor deze brokstukken (strandjutters, opgelet!). De brokstukken worden vervolgens verpulverd om er een extract of tinctuur van te maken, zodat het in parfums kan worden ingezet. Het wordt steeds zeldzamer dat een parfumeur dit materiaal gebruikt. Als het al gebruikt wordt, wordt het vaak in combinatie met synthetische amber verbindingen en/of andere dierlijke akkoorden zoals musk.
Door de hoge prijzen van ambergris en de schrikbarende afname van het aantal potvissen zijn er enkele zeer bruikbare synthetische alternatieven voor ambergris ontwikkeld.

Ambroxan, Ambrox, Ambreine en Grisalva zijn enkele handelsnamen van deze aromachemicals.

Ambrettezaad olie is het destillaat van de zaadjes van de vruchten van de Hibiscus Abelmoschus. Na het destilleren wordt de olie voor enkele maanden bewaard, waarbij tijdens het verouderingsproces een rijkere en vollere geur ontstaat.

Hoe ruikt het?
Zoals al gezegd echte amber, lees barnsteen, geeft nauwelijks geur af. Als in een advertentie wordt gesproken over amber, weet je nu dat er vooral op de totale geurbeleving slaat: zonnig, warm, vol, sensueel.

Ambergris en Ambrettezaad olie hebben een prachtige complexe geur. Bij ambergris ruik je bijna niets in de top, maar des te meer in de basis: warm, zoutig, sensueel, zoet, muskachtig. Ambergris heeft een enorme “sillage” =“staying power”=hechting op de huid, zodat je het lang blijft ruiken.

Ambrettezaad olie heeft enkele overeenkomsten met de geur van ambergris: wat het aan zoutigheid mist, compenseert het rijkelijk met een complete schakering aan wijn- en brandy-achtige akkoorden.

Waar wordt het voor en in gebruikt?
Voor het conceptuele aspect van een ambergeur kun je bijvoorbeeld (weer) eens ruiken aan Christian Dior’s Dune. Ambroxan in haar volle glorie kun je goed ervaren in Escentric Molecules, Molecule 02 (een parfum dat alleen bestaat uit dit aromachemical).
Andere parfums waarbij het “amber-aspect” geprononceerd tot haar recht komt: Hermes’ Ambre Narguile, Serge Lutens’ Ambre Sultan, Christian Dior’s Mitzah, Huitieme Art’s Ambre Ceruleen en Annick Goutal’s Ambre Fetiche.

Ga hier naar het parfumwoordenboek.

Meer lezen?

• Steffen Arctander: Perfume and Flavor Materials (Aromachemicals), Volume 1 and 2.
• Charles Sell: The chemistry of fragrances.
• Bo Jensen
• Bois de Jasmin: Amber sweet en ambergris amber parfume