dr Aleida Dijkstra: zo behandelt de arts acne

Dermatologe Aleida Dijkstra

Acne behandelingen

Pukkeltjes, puistjes, mee-eters, comedonen… We hebben er allemaal wel eens last van. Wanneer dit echter structureel wordt en de pukkeltjes en puistjes in hoeveelheid toenemen, dan gebruiken we vaak de verzamelnaam ‘acne’.

Maar hoe zit het precies met acne? Hoe ontstaat het en – misschien nog belangrijker – wat kan je er aan (laten) doen? BeautyJournaal expert, dermatologe Aleida Dijkstra geeft inzicht.

Eerst een stukje theorie…

Acne kent verschillende verschijningsvormen:

• Comedone acne: afsluiting van de haarfollikels en talgklieren, doordat de haarfollikel verstopt raakt met cellen. Dit wordt ook wel ‘hyperkeratonisatie’ genoemd. Hierdoor ontstaan comedonen. Open comedonen zijn herkenbaar aan een zwart puntje, gesloten comedonen zien eruit als een huidkleurig bultje. Je kunt gesloten comedonen niet uitdrukken. Doe je dit wel, dan is de kans vrij groot dat je de huid beschadigt.
• Inflammatoire acne: dit zijn kleine ontstekingen veroorzaakt door bacteriën. Deze vorm is herkenbaar aan de rode kopjes en bultjes op de huid.
• Mengeling van beide vormen.

De meeste patiënten van Aleida hebben een mengvorm van comedone en inflammatoire acne. Aleida legt uit dat acne niet altijd even duidelijk zichtbaar hoeft te zijn: “Bij veel patiënten lijkt de acne op het eerste gezicht wel mee te vallen, terwijl onderhuids dan toch veel comedonen zitten. Vaak zie je als beter kijkt, vooral met strijklicht, dat het huidoppervlak heel onregelmatig is. Als je de huid met de vingers aanspant, zijn bobbeltjes en korreltjes waarneembaar. Dit zijn dus de gesloten comedonen. Uit comedonen kan een ontstekingsproces ontstaan, maar dat hoeft niet.”

Is een haarfollikel eigenlijk hetzelfde als een porie?

In de cosmetische industrie hebben we het vaak over poriën, maar eigenlijk nooit over haarfollikels. Dermatologen denken juist in termen van haarfollikels. Hoe zit dat? Aleida legt ons het verschil uit: “Een porie is dat wat je aan het huidoppervlak ziet, de uitgang naar buiten van het haarzakje en de talgklier. Een grove porie is dus eigenlijk een wat wijdere opening. Dit komt met name voor bij een talgrijke huid. Of bij een oudere huid, wanneer de huid door collageenverandering minder elastisch wordt. Dit zorgt er voor dat de poriën optisch groter lijken.”

Maatwerk behandelprogramma’s en lichttherapie

De behandeling van acne is maatwerk en grotendeels afhankelijk van de ernst van de acne:

• Bij milde acne: vitamine a zuur crème in combinatie met antibioticumlotion.
• Bij matige acne: vitamine a zuur crème in combinatie met orale antibiotica.
• Bij ernstige acne: fotodynamische therapie. Deze lichttherapie is ook geschikt voor mensen met een donkere huid.

Vooral de fotodynamische therapie is nog relatief onbekend bij het brede publiek, hoewel hier goede resultaten mee te behalen zijn: “De acnebacterie maakt lichtgevoelige stofjes aan, die zich bij acnepatiënten in verhoogde mate in de talgklier bevinden. Voorafgaand aan de lichttherapie sprayen we de huid gedurende drie kwartier in met een zogenaamde liposomale ALA-spray. ALA is een stof die in de huid wordt omgezet in een lichtgevoelige stof (protoporfyrine IX). Bij belichting met IPL of LED ontstaat een fotochemische reactie, waardoor de talgklieren verkleinen en de acne na herhaaldelijke behandelingen in enkele maanden afneemt,” aldus Aleida.

Lastig issue: de huid droogt uit
De rol van Roaccutane

Pijnlijk zijn bovenstaande behandelprogramma’s niet. Wel hebben de behandelingen gemeen dat ze de huid kunnen uitdrogen. Veel mensen houden een behandeling soms niet vol. Of de acne is zeer uitgebreid en neigt naar littekenvorming. Dit kan een reden zijn om Roaccutane (vitamine a zuur in tabletvorm) voor te schrijven. Dit geneesmiddel neem je oraal in, zodat je je smeerregime, je dagelijkse cosmeticagebruik niet hoeft aan te passen.

Zelf vindt Aleida de behandeling van acne met Roaccutane zeer effectief: “Roaccutane pakt op alle fronten de oorzaken van acne aan. Het vermindert de comedonen, de talgproductie en remt ontstekingen. Dat lukt minder makkelijk met alleen een vitamine a zuurcrème. Omdat Roaccutane vervelende bijwerkingen kan hebben, is het belangrijk om patiënten goed te informeren begeleiden, en de keus hiervoor goed te overdenken.”

De werkzame stof in Roaccutane is isotretinoïne, een vitamine a-achtige stof. In de meeste gevallen wordt een halve milligram per kilogram lichaamsgewicht voorgeschreven; ook hier is de behandeling dus maatwerk. Gemiddeld genomen wordt Roaccutane voor een periode van 6 tot 7 maanden voorgeschreven. Het grootste deel van de patiënten is daarna blijvend van de acne af.

Dit geneesmiddel wordt vergoed door de zorgverzekeraar. Testpanellid Ghita schreef al eens eerder over haar ervaringen met Roaccutane. Dat lees je hier.

Blijf niet rondlopen met acneproblemen

Aleida is van mening dat sommigen te laat bij haar in de praktijk komen: “Deze mensen zijn soms zelf aan het dokteren geweest of eerst bij de huisarts geweest, waar ze volgens een vast protocol zalven krijgen zoals benzoylperoxide en antibiotica lotions. Pas als blijkt dat dit niet het gewenste resultaat geeft, worden ze doorverwezen naar een dermatoloog. Soms zijn er dan al meerdere maanden of soms jaren voorbij en in die periode kan ernstige littekenvorming ontstaan. Het is van belang in een vroegtijdig stadium met het juiste behandelprogramma te starten.”

BeautyJournaal vult hierbij aan, dat het verstandig is zo snel mogelijk een verwijsbrief voor de specialist te vragen als de acne niet verbetert, en er niet te lang mee rond te blijven lopen.

Is acne chronisch?

In de praktijk van Aleida Dijkstra komen evenveel mannen als vrouwen met acneproblemen, vooral in de leeftijd tot 30 jaar. Bij een zeer klein deel van de patiënten zit acne in de familie, of manifesteert het zich vooral onderhuids op andere plaatsen, zoals in de lies of oksel. Dit heet acne inversa, lees er hier meer over. Deze groep patiënten heeft de neiging om chronische acne te ontwikkelen.

Slechts een enkeling houdt zijn hele leven acne in het gezicht en heeft de rest van zijn of haar leven behandeling nodig. Aleida: “We geven in deze uitzonderlijke gevallen dan wel eens Roaccutane als ‘onderhoudsbehandeling’ om recidieven te voorkomen.”

Acnetarda?

Chronische acne bij vrouwen boven de 30 jaar wordt ook wel ‘acnetarda’ genoemd. Sommige van deze vrouwen hebben hyperandrogenisme (teveel mannelijke hormonen). Naast acne hebben zij dan vaak ook last van overbeharing en menstruatiestoornissen. Acnetarda is lastig te behandelen, aangezien de oorzaak vaak gelegen is in een onderliggend probleem, zoals een polycysteus ovarium syndroom, bijnier- of enzymstoornis.

BeautyJournaal wordt regelmatig gevraagd of het klopt dat acne toeneemt bij vrouwen naarmate ze ouder worden. Is dat inderdaad zo?

Daar merkt Aleida in haar praktijk niet zoveel van. Ze heeft wel het idee dat acne in algemene zin toeneemt: “Een verklaring zou kunnen zijn dat we door de jaren heen vetter en ongezonder zijn gaan eten. Ook suikers kunnen de hormoonspiegel beïnvloeden en op die manier huidontstekingen aanwakkeren. Ik adviseer patiënten dan ook altijd om goed naar hun voedingspatroon te kijken. Daar valt al veel winst te halen in de strijd tegen acne. In mijn praktijk stel ik daar dan ook een gericht advies voor op, volgens de nieuwste inzichten.”