Siliconen in cosmetica

Siliconen zijn synthetische stoffen met uiteenlopende eigenschappen. Chemisch gezien zijn het verbindingen waarbij silicium en zuurstof elkaar afwisselen in een ketting met verschillende vertakkingen. De lengte van zo’n ketting, een soort vertakking en de aanwezigheid van andere moleculen in een ketting zijn bepalend voor de eigenschappen van een siliconenmolecuul. Hoewel de uiterlijke vorm en eigenschappen van verschillende siliconen sterk kunnen variëren, hebben ze allemaal iets gemeenschappelijks dat deze verbindingen uniek maakt.

Siliconen zijn vaak zeer stabiel – ze reageren nauwelijks met andere chemische stoffen en zijn bestendig tegen de invloed van water, zuurstof, licht en micro-organismen. Dat maakt ze zeer geschikt als beschermend materiaal (binnen en buiten cosmetica). Ze zijn niet toxisch, waardoor ze binnen de geneeskunde en cosmetica kunnen worden gebruikt. In vele opzichten lijken ze ook op oliën en harsen, maar ze zijn tegelijkertijd niet plakkerig en kunnen daarom als alternatief worden gebruikt.

De unieke huideigenschappen van siliconen maken ze zeer geliefd bij cosmetica fabrikanten. Cosmetic Research International beweert dat de vele nieuwe cosmetische producten, die in 2002 waren geïntroduceerd siliconen bevatten – 72% in Frankrijk en 50% in VS.

Siliconen in haarproducten worden vooral gebruikt in shampoos, conditioners, haarmaskers en stylingproducten. Ze geven haar een zijdeachtig gevoel en glans en verhogen de kambaarheid van het haar. Dit komt doordat siliconen een stevig, maar flexibel glanzend laagje op het haar kunnen vormen en de oneffenheden (zoals uiteenstaande haarschubben) opvullen of dichtsmeren.

In huidverzorgingsproducten zorgen siliconen voor een laagje op de huid, wat waterverlies tegenhoudt en daarom hydratatie van de huid bevordert. Tegelijkertijd vult zo’n laagje oneffenheden van de huid in en geeft het een stralend uiterlijk en soepelheid. Het laagje beschermt de huid ook tegen de schadelijke invloeden van buitenaf. Ook verbeteren siliconen de structuur van een cosmetisch product – ze zorgen dat het zich makkelijker op de huid verspreidt, niet plakkerig aanvoelt en licht op de huid aanvoelt. Het laagje van siliconen is ook minder zichtbaar op de huid vergeleken met vet, zoals bijvoorbeeld talg (wat waarschijnlijk te maken heeft met andere brekingsindex van siliconen).

Ook in make-up producten worden er siliconen gebruikt. Ze zorgen hier voor een betere structuur van het product. In foundation zorgen ze voor een makkelijke verspreiding op de huid en geven ze een beschermend en hydraterend effect met een stralend effect. In lippenstift zorgen speciale siliconen voor glans en langerhoudende kleur op de lippen. Bij mascara verhogen ze het waterafstotende effect, maken ze de substantie zachter voor de ogen en helpen ze om een effect van langere wimpers te creëren. Bij nagellak verbeteren ze de houdbaarheid van de kleur en het soepel aanbrengen van de lak.

De meest gebruikte siliconen in cosmetica zijn Dimethicone, Cyclopentasiloxane, Dimethicol en Trimethylsiloxyphenyl Dimethicone. Eigenlijk bestaan er honderden verschillende siliconen. De eigenschappen daarvan worden bepaald door de ketenlengte en grootte van ringstructuren. Zelfs de siliconen met dezelfde naam kunnen onderling verschillen afhankelijk van de lengte van de ketting. De eigenschappen van siliconen kunnen zo ver uit elkaar lopen, dat het eigenlijk niet mogelijk is om ze allemaal over één kam te scheren. Binnen cosmetica zijn siliconen daarom werkelijk een apart gebied. Cosmetische producten bevatten relatief lage concentraties van siliconen – van 1 tot 5%.

Natuurlijk zijn er ook negatieve geluiden over siliconen. Tegenstanders van het gebruik ervan zeggen dat ze occlusief zijn en de huid afdekken als een plastich laagje. Het is wellicht waar dat siliconen een laagje op de huid (en haar) vormen, maar ze sluiten het niet helemaal af. De silicoonmoleculen vormen een soort netstructuur  die beter met een gaasdoekje of een theezakje kan worden vergeleken. Het zijn ook relatief grotere moleculen die niet van zichzelf binnen de huidcellen of de diepere huidlagen kunnen penetreren. En gezien het feit dat siliconen eigenlijk een verzamelnaam is voor honderden stoffen met uiteenlopende eigenschappen is het niet mogelijk om algemene conclusies over deze verbindingen te trekken. Je kan het vergelijken met bijvoorbeeld paddenstoelen. Er zijn vele soorten daarvan. In het algemeen lijken ze op elkaar. Vele paddenstoelen kunnen wij eten, maar er zijn ook giftige soorten tussen. Maar we kunnen niet zeggen, dat alle paddenstoelen uit een hoed en steel bestaan (denk aan berkenzwaam, waar je geen steel aan kan zien). Ook kunnen wij niet beweren, dat paddenstoelen in het algemeen slecht of giftig zijn.

Het is ook goed om te beseffen, dat zo’n generalisatie ook nadelige gevolgen kan hebben voor de ontwikkeling van de innovatieve cosmetische producten. Bijvoorbeeld het feit, dat siliconen het nooit als skin delivery system hebben gemaakt dankzij de bewezen toxiciteit van sommige siliconenimplantaten in borsten terwijl dit vele mooie producten zou kunnen opleveren. Het gebruik van siliconen die de huid binnen kunnen komen en als transportmiddel fungeren voor de actieve stoffen is van de baan omdat inhoudelijk verschillende feiten op één hoop zijn gegooid.

Lees het cosmetica woordenboek