Jong kaal door teveel testosteron?

Haaruitdunning neemt bij vrouwen meestal na de menopauze iets toe, bij mannen kan in hun twintiger jaren de kaalheid al intreden. Toch zien specialisten ook jongeren op het spreekuur verschijnen. De erfelijke aandoening Alopecia Androgenetica kan zelfs in de puberteit al opspelen. Maar op welke schaal komt kaalheid onder jongeren nou voor, wat zijn de signalen en de behandelingsmogelijkheden? Een gesprek met medisch haarspecialist dr Ids Boersma. ‘Er wordt veel geld uitgegeven aan cosmeticaproducten die niet werken en de wetgeving laat het toe dat consumenten in maling genomen worden. Er zijn wel medicijnen die werken, maar daarvoor mag je weer geen reclame maken. Waardoor veel mensen niet weten dat er effectieve behandeling mogelijk is.’

Onder welke leeftijdsgroep begint uitdunning van het haar al te spelen? En welke aandoening speelt dan vooral een rol?

‘Er zijn drie belangrijke haarziekten die tot uitdunning kunnen leiden: alopecia areata, alopecia androgenetica en telogeen effluvium. Alopecia areata en telogeen effluvium zijn niet leeftijdgebonden. Alopecia androgenetica kan voorkomen vanaf 13 jaar bij jongens en meisjes. Daarbij moet opgemerkt worden dat de prevalentie van alopecia androgenetica bij meisjes onder de 16 jaar zeer laag is, veel lager dan bij jongens.

Hoe groot is het taboe onder jongeren over dit onderwerp?

Alopecia areata is een auto-immuunziekte. Hierbij reageert het afweersysteem verkeerd door het blokkeren van de groei van haren. Er zijn meerdere factoren die daarbij een rol spelen. Onbekend is welke factoren precies. In ieder geval is stress vrijwel altijd een algemene factor. Dat ook lokale factoren een rol spelen is af te leiden uit het gegeven dat de haarziekte lokale afwijkingen veroorzaakt, zoals ronde en ovale, kale plekken. Deze kale plekken zijn niet voorbehouden aan de hoofdhuid. Zij kunnen over het hele lichaam voorkomen.

Een uitputtende levensstijl met lichamelijke stress als gevolg kan ook een oorzakelijke factor zijn voor het ontstaan van alopecia androgenetica. Dit geldt m.m. ook voor een telogeen effluvium (tijdelijke haaruitval), waarbij stress altijd een rol speelt. Het gaat dan niet alleen om stress door psychische factoren maar ook om veel lichaamsverlies in korte tijd, om ziekte, koorts, narcose en dergelijke. Deze factoren zijn gelokaliseerd drie tot vier maanden vóór de start van het overmatige haarverlies.

Hoe gaan jongeren ermee om? En is daarbij een verschil tussen meisjes en jongens?

Omdat haaruitval door een telogeen effluvium (tijdelijke haaruitval) altijd stopt en niet leidt tot blijven haarverlies is de vraag of er sprake is van een taboe, zoals dat bij de ernstiger aandoeningen als alopecia androgenetica wel van toepassing is. De meeste jongeren realiseren zich pas dat er bij hen verdunning optreedt als er al heel veel haar verloren is. Leeftijdgenootjes maken daar opmerkingen over en dit wordt zelden als vleiend beschouwd.

 ‘Meisjes camoufleren de haaruitdunning. Jongens lachen maar met andere jongens mee als zij grapjes erover maken.’

Meisjes hebben de neiging om de verdunning te camoufleren door de scheiding naar de zijkant te verplaatsen, jongens proberen mee te lachen met de grapjes die andere jongens over de doorschemerende schedelhuid maken. Zij zoeken hun toevlucht in niet-werkende kappersmiddeltjes en weinig effectieve voedingssupplementen en dat terwijl een uitdunning op jonge leeftijd een teken is van een zeer snel verlopend proces. Zodra zij zich alsnog melden voor een medische behandeling is al blijvend haarverlies opgetreden. Als zij besluiten tot het gebruik van medicatie om het proces te stoppen is zullen zij daar niet mee te koop lopen. Het is immers niet stoer dat je pillen slikt om je haar te behouden.

‘Het is een fabel dat mannen met veel testosteron eerder kaal worden. Die gedachte leeft ook in de sportwereld. Er is eerder sprake van een mankement bij het vrijgeven van testosteron in het lichaam.’

Breed leeft de gedachte dat een kale kop bij jonge mannen duidt op een extreem hoge viriliteit. Het is hun opvatting dat je kaal zou worden door een overvloed van het mannelijke hormoon testosteron. Dit is een ernstige misvatting. Alopecia androgenetica krijg je doordat een klein deel van het testosteron wordt omgezet in dihydrotestosteron en dit hormoon wordt afgezet op erfelijk aangelegde receptoren (“biologisch magneetjes”) op haarzakjes. Als reactie hierop krimpen de haarzakjes en verdwijnen ze, wat leidt tot haarverdunning en kaalheid.’

Hoe breed dit leeft bleek mij onlangs, toen op Jack Spijkerman in een tv-show het publiek de vraag stelde of ‘het beoefenen van topsport kan leiden tot kaalheid’. Het antwoord moet luiden: “Nee”. Topsport leidt weliswaar tot de vorming van meer testosteron, maar daarmee is het nog niet omgezet in dihydrotestosteron, laat staan dat er nog receptoren op de haarzakjes vrij zijn! In die uitzending zie ik dan twee personen in het panel van Spijkerman hard hun best doen om het ja- en nee-antwoord zo grappig mogelijk uit te beelden, en wat blijkt? Het deel van het publiek dat “Ja”  heeft gegokt, krijgt gelijk. Het nee-deel van het publiek weet niet dat dit verkeerd is en laat zich gewillig uitschakelen……

Worden jongeren goed begeleid door reguliere medici bij hun probleem?

Als een jongen bij de huisarts komt voor een advies over haaruitval, en daarbij verwijst naar zijn kalende vader, zullen de meeste huisartsen het medicijn finasteride voorschrijven vanaf 16 jaar. Net zo vaak worden jongeren verwezen naar de dermatoloog. Dit geldt ook voor meisjes. Maar zij krijgen dan de anticonceptiepil Diane 35 of Yasmin 30 voorgeschreven. Deze pillen verlengen de haargroeicyclus en vertragen daarmee het ontstaan van verdunning.

‘Veel huisartsen en dermatologen denken dat je aan vrouwen geen finasteride kunt voorschrijven. Finasteride is een effectief middel tegen alopecia androgenetica, maar moet niet worden gebruikt als de vrouw zwanger is. Als daar goede afspraken over worden gemaakt met de patiënte is mijn ervaring dat het voorschrijven van finasteride geen enkel probleem is.’

Komen er nog belangrijke wetenschappelijke doorbraken aan?

Nieuwe dingen die haargroei bevorderen of zelfs verloren gegaan haar weer terugbrengen zijn aan de orde van de dag. Maar zelden is het effectief en dat is schrijnend. De claims kloppen niet, en patiënten zijn daarvan de dupe. Ze geven veel geld uit aan producten die simpelweg niet werken. Daar staat tegenover dat de farmaceutische industrie zeer veel geld heeft uitgegeven om te bewijzen dat finasteride effectief is in het bestrijden van alopecia androgenetica, maar dit niet aan het publiek kenbaar mag maken omdat het verboden is om reclame te maken voor een geneesmiddel. Een goed voorbeeld hoe ineffectief wetgeving kan uitpakken.

Relatief nieuw is dutasteride. Dutasteride is de opvolger van finasteride. Het middel werkt sterker dan finasteride en wordt ingezet bij personen die zeer snel kaal worden of bij wie finasteride niet of niet goed (b)lijkt te werken.

Er wordt veel geld uitgegeven aan cosmeticaproducten die niet werken en de wetgeving laat het toe dat consumenten in maling genomen worden. Er zijn wel medicijnen die werken, maar daarvoor mag je weer geen reclame maken. Waardoor veel mensen niet weten dat er effectieve behandeling mogelijk is.’

Einde gesprek.

• Wellicht een opsteker om eens te bezoeken is dit blog waarop beroemde mannen met haar en zonder haar worden afgebeeld.