Het aantal mensen dat werd gediagnostiseerd met melanoom, de meest dodelijke vorm van huidkanker, is de afgelopen vijfentwintig jaar alarmerend toegenomen in Australië, de Verenigde Staten en Noordwest Europa. In Nederland, maar ook in Noorwegen, IJsland en Slovenië blijft het aantal mensen dat melanoom ontwikkelen stijgen.
Meeste slachtoffers in Australië, Nederland op de vierde plaats
Dat melanoom in Australië de meeste slachtoffers (jaarlijks sterft 3,5 op de 100.000 inwoners, vorig jaar waren er 14.00 diagnoses en stierven er 1.500 mensen aan melanoom) maakt is al lang bekend. De Uv-straling is er sterk, en groot deel van de bevolking heeft lichte huid, ogen en haar, de bevolking wordt steeds ouder waardoor mensen langere tijd aan Uv-straling worden blootgesteld en een gebruinde huid is er onverminderd populair, waardoor mensen hun huid veelvuldig aan de zon blootstellen.
Oudere mannen
Vooral oudere mannen worden er het slachtoffer van melanoom. Waarom dat zo is, is nog steeds niet afdoende wetenschappelijk onderzocht, maar vooralsnog wijst alles er op dat dat komt omdat mannen van die generatie veel buiten zijn en aanzienlijk minder vaak beschermende zonnecrèmes gebruiken. Oudere mannen stappen, zo is gebleken, ook minder snel naar een huis- of huidarts om zich te laten controleren op melanoom. Daarnaast is er ook een geringe biologische factor: mannen zijn net iets gevoeliger voor het ontwikkelen van melanoom dan vrouwen.
Zongedrag en witte huid
De situatie in de Verenigde Staten (1,7 op de 100.000) en Noordwest Europa (1,5 op de 100.000) is qua bevolkingssamenstelling, levensverwachting en de aanhoudende trend van een gebruinde huid hetzelfde, alleen verschilt de intensiteit van de Uv-straling; die is in grote delen van de VS en in heel Noordwest Europa beduidend minder intens dan in Australië. Wel zoeken mensen in noordwest Europa en de VS vaker de zon op tijdens vakanties, waar ze vervolgens met hun wittige huidjes ongegeneerd twee of drie weken gaan liggen bakken op een strand, en stappen ze sneller onder de zonnebank, hetgeen allebei flink bijdraagt aan de sterk toenemende melanoomdiagnoses. De regeringen van Australië en Brazilië hebben zonnebanken inmiddels in de ban gedaan.
Gebrek aan eenheid in registratie per land
De statistieken in Oost en Centraal Europa laten veel lagere cijfers zien, maar dat kan te maken hebben met de minder goede gezondheidszorg, waardoor diagnose van melanomen vaak uitblijft, en minder adequate registratiesystemen; de hoeveelheid kankergevallen, en dus ook melanoomgevallen, wordt nauwelijks bijgehouden. Van de 20.000 mensen die in 2008 stierven aan de gevolgen van melanoom leefde 35% in een Centraal of Oost Europees land. 28% leefde in West Europa, 18% in Noord Europa en 19% in Zuid Europa.
Toename in Nederland met 2.1%, ofwel 74.581 nieuwe diagnoses in 2017
In Noordwest Europa springt Nederland er uit, met een jaarlijkse toename van diagnoses van 2,1%. In België is dat, ter vergelijking, 1%; terwijl de bevolkingssamenstelling, levensverwachting en intensiteit van Uv-straling in beide landen nagenoeg hetzelfde is. In Europa staat Nederland op een alarmerende vierde plaats, na Zwitserland, Denemarken en Noorwegen, zowel qua toename van het aantal diagnoses als het aantal sterfgevallen. Vorig jaar waren er maar liefst 74.581 nieuwe diagnoses van melanoom.
Oorzaak toename is onbekend – wellicht stappen we sneller naar de dokter
De wetenschap heeft vooralsnog geen verklaring voor deze toename. Een oorzaak zou kunnen zijn dat in Nederland mensen de laatste vijfentwintig jaar veel sneller naar de huis- of huidarts stappen om zich op melanoom te laten controleren, waardoor er veel meer diagnoses in een zeer vroeg stadium worden vastgesteld. Desalniettemin blijft de toename van zowel diagnoses als sterfgevallen alarmerend. Nederland zal zich serieus bezig moeten gaan houden met de risico’s, door middel van (nog) meer voorlichting en (nog) meer controles. Een ban op het gebruik van zonnebanken zou daarnaast ook een idee kunnen zijn.
Smeer-trouw alleen aan het begin seizoen hoog, daarna loopt het snel terug
Ook is gebleken dat mensen naarmate de zomer of de vakantie vordert, steeds minder trouw zijn met het smeren van beschermende zonnecrèmes. In het begin van de zomer of de vakantie denkt men er nog wel aan, maar naarmate men meer gewend raakt aan het mooie weer komt daar steeds meer de klad in. Op dat punt is dus ook nog heel wat te winnen.
Bescherming op jonge leeftijd helpt risico later verlagen
Goed nieuws is er ook. Mensen die als kind veel werden blootgesteld aan Uv-straling hebben op latere leeftijd veel meer kans op het ontwikkelen van melanomen. De ouders van de kinderen die nu opgroeien zijn zich daar veel meer van bewust, waardoor deze generatie kinderen vaker een shirtje aankrijgen op het strand en vaker worden ingesmeerd voor ze naar buiten gaan. De kans is daardoor aanwezig dat de hoeveelheid diagnoses zal afnemen als deze jeugdige generatie ouder wordt.
Hoopgevend! Een bloedtest om melanoom in vroeg stadium op te sporen
Tenslotte meldt The Guardian dat Australische wetenschappers voor het eerst een bloedtest die melanomen in een zeer vroeg stadium kan opsporen hebben ontwikkelt. Tot nu toe moesten melanomen worden opgespoord met het blote oog, wat vooral bij zeer kleine melanomen moeilijk is. Het ontwikkelen van de test is nog in een vroeg stadium, maar uit een eerste experiment, waarbij de test werd uitgevoerd op 209 mensen, bleek dat in 81,5% van de gevallen de test melanomen ontdekte in een zeer vroeg stadium. De test zoekt naar antistoffen die het lichaam aanmaakt zodra er sprake is van een melanoom. De onderzoekers gaan nu verder met hun onderzoek en gaan tevens kijken of de farmaceutische industrie interesse heeft.
