Barbara Ehrenreich: Stop obsessief gezond gedrag, LEEF!

Het is een illusie dat we onze gezondheid onder controle kunnen krijgen

De bekende Amerikaanse celbioloog en journalist Barbara Ehrenreich viel op dat ouderen en mensen van middelbare leeftijd alleen nog maar bezig zijn hun leven zo lang mogelijk te rekken. Ze lopen rond met stappentellers, rennen van dokter naar dokter, doen iedere beschikbare medische test en volgen een streng dieet.

Te druk met overleven, waardoor genieten vergeten wordt

Ze hebben het er zo druk mee dat ze aan het leven zelf niet meer toekomen. Ehrenreich schreef er haar nieuwste boek over: Natural Causes: An Epidemic of Wellness, the Certainty of Dying, and Killing Ourselves to Live Longer, in Nederland verschenen als Oud genoeg om dood te gaan. Hierin verklapt ze ook de geheimzinnige rol van ziekmakende macrofagen, waar we nauwelijks invloed op hebben.

Vooral hoger opgeleiden zijn obsessief

Ehrenreich besloot haar nieuwe boek te schrijven nadat ze tot haar verbazing constateerde dat veel van haar vrienden, mensen van middelbare leeftijd of ouder, goed opgeleid, vaak politiek actief, plotseling geobsedeerd bezig waren hun leven zo lang mogelijk te rekken: ze letten op alles wat ze aten, dwongen zichzelf dagelijks te joggen.

De dwang van preventieve screenings

“Ze liepen ook van de ene naar de andere preventieve screening die hen door een dokter was aangepraat”, zegt ze in een interview met HUMO. Zelf kreeg Ehrenreich, omdat ze van borstkanker genas, ook vaak te horen van de dokter dat ze zich regelmatig moest screenen. Omdat ze bang voor de terugkeer van kanker deed ze braaf een jaarlijkse screening maar na een tijdje hield ze er mee op. Ze had geen zin meer om elk jaar een paar weken in angst te zitten. Haar oncoloog gaf haar gelijk.

Ze besloot op onderzoek uit te gaan en te kijken wat voor nut al die preventieve screenings eigenlijk hebben. Weinig, zo bleek. Wel ontdekte ze waarom er vooral in de zwaar geprivatiseerde Amerikaanse gezondheidszorg zoveel preventieve screenings worden uitgevoerd.

De ziekte industrie is niet gebaat bij gezonde mensen

Er is maar ‘een reden, zo constateerde ze: winst. “Mensen die ouder dan 55 zijn, blijken een heel interessante doelgroep”, zegt ze tegen HUMO. “Omdat ze Medicare hebben, de ziekteverzekering van de overheid. Wat doe je als arts, ziekenhuis of farmabedrijf als mensen in feite gezond zijn?

‘Bij elk onderzoek is altijd wel iets abnormaals te vinden.’ Dus?

Je onderwerpt ze aan allerlei onderzoeken die altijd wel íéts abnormaals detecteren als je ze maar vaak genoeg herhaalt.” Waarna, zo ontdekte ze, er altijd weer nieuwe dure onderzoeken en dure medicijnen volgen. Ehrenreich geeft overigens niet alleen het Amerikaanse gezondheidssysteem de schuld. Patiënten bleken vaak zelf om onderzoeken te vragen.

Werken aan gezondheid is een statussymbool geworden

Gezondheid is volgens Ehrenreich in Amerika, waar de kloof tussen arm en rijk steeds groter is geworden, een statussymbool geworden. ‘Gezond zijn’, dus geen ziekte hebben, is zelfs niet meer genoeg.

Meedoen aan wellness kost je klauwen met geld

Ehrenreich schrijft daar de populariteit van het vrij vage ‘wellness’ aan toe: mensen rennen rond met yogamatjes en flesjes groen sap om te benadrukken dat ze gezond bezig zijn én het geld daarvoor hebben. Omdat ze dure bessen en zaden eten en uren mediteren denken ze een lang en gezond leven zullen hebben.

Veel ziekten veroorzaakt ons lichaam zelf

Ehrenreich vindt dat onzin en stelt dat levensstijl weinig invloed heeft op het voorkomen van ziekten en de lengte van het leven: “In werkelijkheid worden veel ziekten net door onszelf, door onze eigen cellen veroorzaakt. Ons lichaam keert zich soms tegen onszelf.

Slechts 60% van alle kanker is toe te schrijven aan lifestyle.

Slechts 60 procent van alle kankers kunnen we toeschrijven aan straling of kankerverwekkende stoffen. Borst-, darm- en prostaatkanker kunnen we nog altijd niet op die manier verklaren. Het enige wat we weten, is dat cellen in die organen zich plots beginnen te delen, met het ontstaan van mogelijk fatale tumoren als gevolg.”

De geheimzinnige leefstijl van de macrofaag, die volstrekt willekeurig zijn gang gaat

Volgens Ehrenreich is één type cel, de macrofaag, in veel gevallen de boosdoener. Macrofagen zijn zeer nuttige witte bloedcellen die in ons ruggenmerg worden gemaakt en ons lichaam verdedigen tegen bijvoorbeeld bacteriën die ons lichaam binnendringen en dode cellen opruimen.

Maar weinig ziektebeelden waar geen macrofagen bij betrokken zijn

Maar ze kunnen ook ons lichaam aanvallen, door bijvoorbeeld tumoren te helpen groeien. Ook zijn ook verantwoordelijk voor het ontstaan van ziekten als artritis, alzheimer, diabetes en osteoporose. Omdat macrofagen tevens verantwoordelijk zijn voor plaque in onze aderen zorgen ze daarvoor ook voor hart- en herseninfarcten. “En zo zijn er maar weinig ziektebeelden waar géén macrofagen bij betrokken zijn”, zegt Ehrenreich.

Toch wil Ehrenreich geen fatalist zijn. Ze wil alleen duidelijk maken dat we, wat onze gezondheid betreft, niet alles onder controle hebben, hoe veel we ook sporten en hoe gezond we ook eten.

Zelf is ze niet bang om te sterven. Ze is inmiddels 76 en vindt dat ze in principe oud genoeg is om dood te gaan. De mensen van wie ze houdt zullen het zonder haar ook wel redden. En de wereld ook. Veel mensen vinden zichzelf uniek maar daar heeft Ehrenreich geen last van.

Miljoen en miljoenen mensen zijn al gestorven en de wereld draaide altijd door. Oude generaties sterven, nieuwe generaties nemen de boel over. En zo hoort het ook volgens Ehrenreich: “Ik weet dat ik maar één klein en vergankelijk radertje ben in een lange traditie van mensen die zich voor dezelfde doelen hebben ingezet. Mijn dood is maar een voetnoot. De wereld zal het zonder mij ook wel redden.”

Barbara Ehrenreich (1941) studeerde natuurkunde en haalde een doctoraat in celbiologie. Na haar studie besloot ze journalist te worden en schreef voor onder meer Time en The New York Times. Daarnaast was ze ook politiek actief en was voorzitter van de Democratic Socialists of America.

De boeken van Ehrenreich houden je scherp

In 2001 publiceerde ze Nickel and Dimed, een boek waarin ze beschreef hoe het is om in de VS van een minimumloon te moeten leven en waarvoor ze drie maanden werkte als serveerster, schoonmaker en bejaardenhulp. Nadat ze was hersteld van borstkanker schreef ze het boek Smile Or Die: How Positive Thinking Fooled America and the World, waarin ze genadeloos afrekende met de mythe dat positief denken de oplossing is voor alle problemen.

Haar nieuwste boek heet Oud genoeg om dood te gaan

Natural Causes: An Epidemic of Wellness, the Certainty of Dying, and Killing Ourselves to Live Longer verscheen onlangs in Nederland als ‘Oud genoeg om dood te gaan, over de vragen die iedereen zich moet stellen  ‘(Uitgeverij Atlas Contact)

Lees ook:

• Volgens Elisabeth Blackburn kunnen we onze leeftijd rekken als we onze telomeren maar beschermen, maar Nederlandse wetenschappers zijn sceptisch
• Kan een facelift de kwaliteit van je leven verbeteren?
• Een ontgiftingskuur is onzin, maar wat werkt dan wel?