Anorexia nervosa is een verwoestende ziekte waarbij je jezelf uithongert. Je wilt jezelf onder controle houden, je zelfbeeld is vertekent. Eten is beangstigend. Het kan zelfs je leven kosten. Wat is de rol van je darmmicrobioom bij deze ziekte, en wat is de invloed van hechting en het knuffelhormoon oxytocine op jonge leeftijd? Wetenschap laat mondjesmaat wat nieuwe inzichten zien.
Altijd gedacht: het zit tussen je oren
Jarenlang werd gedacht dat anorexia een puur psychiatrische aandoening is en dat schoonheidsidealen een trigger zijn om de ziekte te openbaren en in stand te houden. Maar nu wordt er ook gekeken naar je bacteriehuishouding in je darmen. Ze doen namelijk veel meer dan voedsel verteren.
Darmen, je tweede hersenen
Die darmflora produceert ook vitaminen en helpt je immuunsysteem in balans te houden. Het maakt allerlei signaalstoffen en hormonen aan, zoals serotonine, bekend als het ‘gelukshormoon’, en stoffen die je honger- en verzadigingsgevoel beïnvloeden. Via het bloed en via zenuwbanen, zoals de nervus vagus, sturen je darmen voortdurend signalen naar je hersenen. Zo hebben ze invloed op je stemming, energiehuishouding en zelfs op je gedrag.
Muizenexperiment met bacterietransplantatie
Recente onderzoeken, onder andere gepubliceerd in Nature Microbiology en Cell Reports, laten zien dat bij mensen met anorexia het microbioom ernstig uit balans is. Minder diversiteit, minder goede bacteriën die ontstekingen remmen, meer soorten die spijsverteringsproblemen veroorzaken. En het meest opmerkelijke: wanneer onderzoekers die darmflora overbrachten naar gezonde muizen, gingen die muizen minder eten, vertoonden ze meer stress en veranderde hun stofwisseling. Zonder dat er psychologische factoren meespeelden, toonde het lichaam tekenen van anorexia.
Kip- en eiverhaal
Het is fascinerend, maar ook de vraag dringt meteen op: wat komt eerst? Krijg je door anorexia een verstoord microbioom, simpelweg omdat je weinig eet? Of begint het al eerder, bij een kwetsbare darmflora die misschien wel van nature aanwezig is? Genetisch onderzoek wijst die kant op. Sommige mensen krijgen van huis uit een microbioomsamenstelling mee die hen gevoeliger maakt voor eetproblemen. Nog vóór ze een maaltijd overslaan, kunnen hun darmen al de eerste zaadjes van onzekerheid en controlebehoefte planten.
De invloed van hechting en verbinding
Tegelijkertijd wijst de sociale psychologie op een ander, minstens zo belangrijk. Hoe veilig voel je je in het leven? Hoe stevig sta je in contact met jezelf en de mensen om je heen? Die vragen kwamen bij me op toen ik dit weekend in het NRC een interview las met emeritus hoogleraar sociale psychologie Liesbeth Woertman. Zij onderzocht decennia lang hoe ons lichaamsbeeld ontstaat. Volgens haar speelt onveilige hechting in de vroege jeugd een grote rol.
“Als je als kind niet de bevestiging en veiligheid ervaart die je nodig hebt,” zegt Woertman, “kan dat je relatie met je lichaam vervormen. Je gaat het zien als iets buiten jezelf, als een object dat je moet verbeteren of beheersen.”
Slechte hechting, te weinig oxytocine
Oxytocine, het bekende ‘knuffelhormoon’, speelt hierin mogelijk een sleutelrol denkt zij. Dit hormoon, dat vrijkomt bij liefdevolle aanraking en oprechte verbondenheid, helpt je stress te reguleren en een gevoel van lichamelijke veiligheid te ontwikkelen. Als veilige hechting ontbreekt, raakt dat natuurlijke systeem verstoord. Het lichaam voelt minder vertrouwd, het zelfbeeld wankelt.
Je darmen stimuleren aanmaak oxytocine
Hier is een spannende brug te maken: buik en brein verbonden En dan wordt het interessant: dierstudies suggereren namelijk dat ook je darmflora invloed heeft op je oxytocinehuishouding. Oxytocine wordt vooral in de hypothalamus geproduceerd en afgegeven via de hypofyse. Bepaalde bacteriën, zoals Lactobacillus reuteri, kunnen via de darmen de productie van oxytocine stimuleren.
Is de cirkel dan rond?
Nee, zo simpel is het niet dat hiermee de cirkel rond is. Het zou wel mooi zijn: met probiotica je zelfbeeld repareren. Maar de wetenschap speculeert nog heel erg, ziet iets, maar kan de vinger er nog niet echt op leggen. Het is wel super interessant.
Wie weet wat voor nieuwe, bewezen inzichten er zijn binnen tien jaar. Maar wat wel steeds duidelijker wordt, is dat ons lichaam, onze darmen en onze psyche veel meer met elkaar verweven zijn dan we ooit dachten.
Wetenschappelijke bronnen
- Fan Y. et al., Nature Microbiology, 2023:The gut microbiota contributes to the pathogenesis of anorexia nervosa in humans and mice
- Hildebrandt T. et al., Nature Microbiology, 2023: The gut microbiome in anorexia
- Muizenstudie over microbioom en anorexia, Cell Reports, 2023
- Analyse over microbioom, genetica en eetstoornissen, PMC
- Kritische review darm-brein-as bij eetstoornissen, Journal of Eating Disorders, 2022
