Onderzoek wijst erop dat je microbioom, de nuttige bacteriën, gisten, schimmels en virussen in je darmen, verandert door de overgang. En dat heeft invloed op hoe je lichaam functioneert én op hoe je je voelt.
Alhoewel er nog lang niet genoeg onderzoek is gedaan is het inmiddels duidelijk dat het microbioom in je darmen van grote invloed is op hoe je lichaam functioneert en dus op je gezondheid. Tevens is duidelijk dat hormonen een grote invloed hebben op je microbioom. Dat laatste zorgt voor een flinke verandering van je microbioom door de overgang. Met alle gevolgen van dien.
Veranderingen
Gedurende je leven verandert je microbioom een aantal keren. De eerste keer is als je een baby bent en overgaat van (moeder)melk op vast voedsel. De tweede keer is tijdens de puberteit, als vrouwelijke geslachtshormonen ervoor zorgen dat je microbioom ‘volwassen’ wordt. Overigens gebeurt dit alleen bij vrouwen, bij mannen verandert het microbioom niet tijdens de puberteit. Door hormoonschommelingen verandert je microbioom voortdurend. En door de invloed van geslachtshormonen is het microbioom van volwassen vrouwen qua samenstelling ook anders dan dat van volwassen mannen.
In de menopauze, een jaar nadat je voor het laatst menstrueerde, treedt opnieuw een grote verandering op. Je lichaam stopt met het produceren van onder meer progesteron en oestrogeen en dat heeft gevolgen. Niet alleen heb je last van opvliegers, nachtzweten, een droge vagina en stemminswisselingen, je hebt vanaf nu ook een groter risico op hartkwalen en osteoporose. En wederom verandert je microbioom flink.
Microbioom en hormonen
De relatie tussen hormonen en het microbioom blijkt twee kanten op te gaan: hormonen zijn van invloed op de samenstelling van je microbioom, maar je microbioom bepaalt ook (deels) de hoeveelheid hormonen in je bloed.
Alle hormonen in je bloed worden in je lever gemetaboliseerd door ze te koppelen aan andere deeltjes waardoor ze inactief worden, afgevoerd naar je darmen, en uiteindelijk uitgepoept. Uit onderzoek is echter duidelijk geworden dat bepaalde bacteriën in je microbioom de hormonen weer loskoppelen van die deeltjes, die ze als voeding gebruiken, en het hormoon vervolgens weer terugplaatsen in je bloedbaan.
Anticonceptie
Ook is duidelijk geworden dat hormonale anticonceptiemiddelen, zoals de pil, invloed hebben op de samenstelling en de gezondheid van microbioom. Uit een klein Oostenrijks onderzoek onder 16 vrouwen die een hormonaal anticonceptiemiddel gebruikten, kwam naar voren dat de hoeveelheid oestrogeen en progesteron in het bloed verminderde, de diversiteit van het microbioom afnam en dat normaal veelvoorkomende nuttige bacteriën nauwelijks nog te vinden waren.
Dit onderzoek toonde trouwens ook aan dat de samenstelling van het microbioom tijdens de menstruatie voortdurend flink verandert, wat opnieuw de samenhang tussen hormonen en het microbioom bevestigt.
Bescherming
Al die bacteriën in je darmen zijn goed voor je. Maar ze moeten wel in je darmen blijven. Als ze in je bloedstroom terechtkomen kan dat akelige gevolgen hebben, zoals ontstekingen, die op hun beurt weer kunnen leiden tot hartkwalen en zelfs kanker. Om dit te voorkomen heeft je lichaam meerdere beschermingsbarrières, waaronder het epitheel, een dun beschermingslaagje op de darmwand.
Er is enig bewijs – vooral uit onderzoek in laboratoria – dat geslachtshormonen een rol spelen in het in stand houden van dit laagje. Zo blijkt uit een studie dat dit laagje tijdens de zwangerschap steviger is en is aangetoond dat oestrogeen en estradiol een rol spelen in het voorkomen dat bacteriën vanuit de darm in de bloedbaan terechtkomen.
Er is geen bewijs dat de menopauze door de afname van geslachtshormonen het epitheel verzwakt. Wel is inmiddels duidelijk dat tijdens de menopauze darmbacteriën vaker in de bloedbaan terechtkomen, met vervelende ontstekingen tot gevolg. Verder onderzoek is echter nodig.
Botontkalking
Tijdens de menopauze daalt de hoeveelheid oestrogeen in het bloed dramatisch, waardoor de kans op botontkalking toeneemt. Het gevolg: minder sterke botten en meer kans op breuken. We weten ook dat een gezond microbioom invloed heeft op de gezondheid van de botten. Hoe en of het microbioom en hormonen samenwerken om de botten sterk en gezond te houden is nog niet duidelijk, daarvoor is meer onderzoek nodig. Onderzoek wijst er wel op dat probiotica invloed kan hebben op het microbioom en zo ook op de gezondheid van de botten. Wordt – hopelijk – vervolgt!
Soja
Soja bevat isoflavonen, een stofje dat zich in het lichaam gedraagt als oestrogeen. Een lastig stofje, het kan namelijk de werking van oestrogeen afremmen, wat je niet wilt als je veel oestrogeen produceert. Maar tijdens de menopauze, als je lichaam stopt met de productie van dit hormoon, zijn die isoflavonen wel heel handig. Ze nemen de taak van het – nu afwezige – oestrogeen min of meer over en zorgen zo voor een vermindering van de zo beruchte menopauzesymptomen zoals opvliegers. De rol van het microbioom is groot: de bacteriën zorgen ervoor dat de isoflavonen in je bloedbaan terechtkomen.
Je microbioom tijdens de menopauze
Er is nog veel te weinig onderzoek gedaan naar de veranderingen in je microbioom tijdens de menopauze. Wel is er enig bewijs dat de diversiteit van het microbioom tijdens deze periode in je leven afneemt. Ook is bewezen dat het microbioom van vrouwen meer op dat van mannen gaat lijken. We weten inmiddels ook dat het microbioom tijdens de menopauze door de verandering van de bacteriële samenstelling minder gezonde vetzuren produceert en dat kan invloed hebben op je gezondheid.
De hoeveelheid bacteriën die geassocieerd worden met overgewicht nemen tijdens de menopauze toe, hetgeen een grotere kans geeft op gewichtstoename. Ook de bacteriën die verantwoordelijk zijn voor ontstekingen nemen helaas toe. Hoe het echter precies allemaal werkt en of we er iets tegen kunnen doen, dat weten we nog niet. Daarvoor is nog veel meer onderzoek nodig. Maar het begin is er!
Zo weten we ook nog niet wat het effect is van hormoonvervangende therapie. Er zijn wat aanwijzingen dat het effect op het microbioom positief kan zijn, maar er is wederom veel meer onderzoek nodig.
Wat kun je zelf doen?
Veroudering, verandering en de menopauze hou je niet tegen. Wat je wel kunt doen is je microbioom gezond houden door zoveel mogelijk te bewegen en zo gezond mogelijk te eten: veel verse groente en fruit, voldoende vezels, regelmatig vette vis, matig met vlees, matig met alcohol, matig met zout en suiker en zeer, zeer matig met bewerkt voedsel als vleeswaren, voorverpakte zoetigheid en kant-en-klaarmaaltijden. Eet bij elke maaltijd groente en fruit en kook zoveel mogelijk zelf – dan weet je wat er in gaat. En eet tijdens de menopauze vaker soja – dan heb je wat minder last van opvliegers.
Lees ook:
- Jouw dokter woont in je darmen. Help je microbioom! Dat doe je zo…..
- Wist je dat beweging de samenstelling van je microbioom van je darmen verbetert?
- Microbioom interview met Trevor Steyn: je huid blijft gezond door de vetlaag te beschermen, niet te strippen!
