Huidarts Marco van Coevorden vertelt dat de nieuwe richtlijn voor medische behandeling veel holistischer is. Zelfs rijst nu de vraag of rosacea een uiting van een andere ziekte in het lichaam is.
Onlangs werd de eerste medische richtlijn voor rosaceabehandeling bekend gemaakt door de beroepsgroep van dermatologen. Een heel goede beslissing, want hoewel men niet denkt dat deze huidaandoening toeneemt, komen wel steeds meer mensen bij de dermatoloog, omdat ze zich bewust worden van hun rode en vaak pukkelige, soms brandende huid. ‘Het wordt nu serieus genomen’, vertelt dermatoloog Marco van Coevorden,.
Meer ruimte voor persoonlijk behandelplan
Hij is vooral blij dat er ruimte is voor een holistischer aanpak. Minder gericht op antibiotica, meer op andere ontstekingsremmende methoden, en daarbij het psychologisch welbevinden als uitgangspunt nemen. ‘Geen mens is het zelfde, het is belangrijk dat je als arts een combibehandeling kan aanbieden die bij de persoon past, en niet alleen bij een vastomlijnd protocol. De mensen zijn pas tevreden als zij de problemen die zij zelf ervaren behandeld zien.’
Roodheid, pukkels, soms jeuk of branderigheid
Roodheid van de huid, het staat al 20 jaar bij de dermatoloog op de huidziekte-kaart. ‘Eigenlijk weten we nog steeds niet goed wat het is’, vertelt de dermatoloog, ‘maar we weten wel wat we zien: roodheid, zichtbare bloedvaatjes, pukkels – van rode bultjes tot hele kleine puskopjes (mee-eters zijn geen rosacea, maar acne), dikke neus, soms rode ogen – en een zanderig gevoel in je ogen, maar dat is minder vaak voorkomend. Soms zijn er ook vochtophopingen in het gezicht.’
Een ontstekingsreactie, maar waarop en waarop?
Marco omschrijft het als een verzameling van losse verschijnselen. Rosacea is een ontstekingsreactie van de huid. Maar waarop reageert het dan? Marco: ‘Dat is nog altijd het mysterie. Het zit in alle huidlagen, en vooral in het middendeel van het gezicht. Voorhoofd, neus, wangen en kin. Over het algemeen doet het geen pijn, maar een stekend, branderig gevoel kan zeker een pijnklacht zijn. Soms jeuk.’
De rol die mijt speelt
‘Een oorzaak kan een huideigen diertje van hooguit 1 mm zijn: mijt’, vervolgt hij. ‘Als je het onder een vergrootglas zou leggen, zie je een minuscuul klein krabbetje qua vorm. Deze mijt is dol op jouw hoorncellen, de cellen van de buitenste huidlaag. De bacterie laat uitwerpselen achter op je huid en daar zal je huid allergisch op reageren, waardoor de rosacea kan ontstaan. Maar dit hoeft dus niet. Er zijn ook vele mensen die geen klachten krijgen door de mijt.
Hoe kun je zien of mijt het probleem is?
Marco: ‘Dat is moeilijk te bepalen. We kennen wel de huidaandoening Demodicose, waarbij je heel plaatselijk in het gezicht een ophoping van mijt krijgt die zich manifesteert als een hoopje rode bultjes bij elkaar. Omdat het zo onduidelijk is meestal, vind ik dat je de mogelijkheid van mijt-irritatie altijd moet meenemen in je behandelingsprotocol.
‘Er hoeft ook niet altijd een overdosis mijt aanwezig te zijn. Er zijn mensen die al overreactie geven op een normale hoeveelheid mijt op de huid. Dat maakt het zo ingewikkeld.’
Hoe je het kunt behandelen
Ontstekingsremmende crème
Het gebruik van een ontstekingsremmende crème is altijd het eerste behandeladvies. Metronidazol bijvoorbeeld. Marco: ‘Sinds een paar jaar kunnen we ook Ivermectine creme voorschrijven. We gebruiken het in pilvorm tegen schurft, en de crème werkt heel goed tegen rosacea met mijt. Het is wel duurder (je moet bijbetalen) en zal daarom niet altijd als eerste keus worden aanbevolen. Vraag er dus om.’
Aanpak van roodheid
Wil je graag aan de roodheid van de huid iets doen, adviseert Marco een brimonidine tratraat gel. ‘Dit werkt zo goed’, zegt Marco, ‘dat je echt een dag lang van je roodheid verlost bent. De bloedvaatjes trekken samen door de stof. Je huid ziet er wel bleker uit, en als je het niet goed uitsmeert kan het oneffen, streperig ogen.
‘Maar,’ zegt Marco, ‘het wordt niet vergoed. Erg jammer, want het werkt uitstekend. Denk bijvoorbeeld aan een bruiloft, een feest, of iets dergelijks, waarvoor je tijdelijk een oplossing wilt. Ik adviseer dan ook om het zelf te betalen.’ Lees hier meer over medicijnkosten.
Een andere behandelmogelijkheid bij roodheid is de inzet van laser of IPL. Daarvoor kan de dermatoloog je doorverwijzen naar een huidtherapeut.
Antibiotica, maar wel lager gedoseerd
Antibiotica zijn een volgende behandelstap. Omdat antibiotica natuurlijk niet zonder risico zijn (denk aan immuniteit en invloed op het darmmilieu), staat in de richtlijn nu ook dat er een lagere dosis gegeven kan worden: 40 mg, in plaats van 100 mg, bijvoorbeeld doxycycline. Marco: ‘Het heeft niet direct effect op bacteriën maar wel op onstekingsreacties. Het punt is wel dat je het lang moet geven (minimaal 2 maanden) dus voor het microbioom van je darmen blijft het heikel. Gebruik van probiotica vind ik dan wel aan te raden.
Door de helft
Mocht je desondanks toch een hogere dosering krijgen van de arts, kan je overwegen bij de apotheek een zg. splitter te kopen en de pillen te halveren, zodat je toch een lagere dosis kan innemen. Je hebt de hoge dosis voor bacteriebestrijding niet nodig.
Vitamine A-zuur, alleen als het niet anders kan
Vitamine A-zuur is ook een behandeloptie (isotretinoine) in de pilvorm. Marco: ‘Het is een erg zwaar middel waarbij je niet zwanger mag worden. Het geeft pittige bijwerkingen. Voor mij is dit een van de laatste behandelopties bij ernstige rosacea. Voor- en nadelen moeten altijd goed tegen elkaar afgewogen worden. Isotretinoine remt overmatige talgproductie. Dit is echter bij rosacea geen issue, toch werkt het daar bij: papels en pustels worden minder.’
Complexe aandoening
Marco geeft aan het rosacea een complexe aandoening is. Genezen lijkt nog niet mogelijk. Het is vooralsnog een chronische aandoening waarvan je de zichtbare verschijnselen onder controle kunt houden. Daarbij vindt hij het heel belangrijk dat er goed naar de patient geluisterd wordt. Hoe ervaart zij of hij haar huidprobleem? Je kunt als arts wel een standaard behandeling geven, maar veronderstel je patient het meest lijdt onder de roodheid? Richt je daar dan op als arts.
De relatie met andere ziekten
Op congressen vragen wetenschappers zich steeds vaker af of er een relatie is met andere ziekten. De vraag waar men zich over buigt: krijg je rosacea door een andere systemische aandoening (ziekte) of veroorzaakt rosacea zelf ook andere ziekten? Marco: ‘Onlangs werd in een heel kleine studie een link tussen rosacea en borstkanker gelegd. Het zou ons vak dramatisch veranderen omdat we vanuit de traditie toch lokaal kijken. Wellicht zijn huidziekten systemische ziekten? Dat er veel meer onder het oppervlak zit wat we nu niet weten? Er is nu ook een correlatie gelegd tussen psoriasis en hart- en vaatziekten. Maar het staat veelal nog in de kinderschoenen. Alsof er iets meer is, maar we weten nog niet wat en hoe.’
De rol van voeding
Het is opvallend dat voeding maar een kleine rol speelt in de medische richtlijn. Er zijn wel een aantal triggers om te vermijden zoals alcohol, koffie, scherp gekruid eten, sommige kaassoorten. Voor meer adviezen ontbreekt op dit moment voldoende wetenschappelijke onderbouwing. Marco licht toe: ‘Omega vetzuur 3 kan wel een positieve invloed op oogrosacea hebben, 2x daags 240-360 mg.’
Darmflora
‘Het is te hopen dat er binnen niet afzienbare tijd meer inzicht komt in de rol van de darmflora op huidziekten, daar kijk ik wel erg naar uit, omdat er steeds meer aanwijzingen zijn maar wetenschappelijke onderbouwing nog ontbreekt. Het is nu al goed dat we terughoudender worden met antibiotica.’
Een behandeling die past bij de persoon
De dermatoloog is heel content met de richtlijn, ‘en het is erg fijn dat er een holistische benadering is. Geen mens is het zelfde, het is belangrijk dat je als arts een combibehandeling kan aanbieden die bij de persoon past, en niet alleen bij een vastomlijnd protocol. De mensen zijn pas tevreden als zij de problemen die zij zelf ervaren behandeld zien. Dat is toch een andere benadering. Je patiënten zijn gewoon blijer. Het is zo belangrijk om goed te luisteren als arts. Realiseer je altijd: voor wie je doe je het eigenlijk?’
Tot slot: de rol van huidverzorging!
In de richtlijn is ook een paragraaf over het belang van zelfzorg opgenomen, ofwel huidverzorging. Het advies is om vooral naar de huidtherapeute te gaan. Ze leert je over milde reiniging, goede verzorging, eventuele behandeling van roodheid. Dit wordt niet vergoed vanuit de basisverzekering, maar vaak wel in een aanvullend pakket. Het is zinvol ter ondersteuning, net zoals aandacht besteden aan een aantal triggers voor rosacea: vermijdt grote temperatuurswisselingen, pas op met alcohol en UV-straling, en wees je bewust van een aantal voedingsmiddelen, zoals hierboven al genoemd.
Lees ook:
