Heel Nederland was in rep en roer dit weekend nadat Yolanthe Cabau vrijdagavond op tv was verschenen met een behoorlijk onherkenbaar uiterlijk, bij RTL Late Night. Sociale mediakanalen ontploften, en ook ik schreef de volgende dag de verwarring van mij af.
Waarom raken we van slag?
Wat was hier gebeurd? Waarom zag Yolanthe er zo onherkenbaar uit, herkende je alleen haar stem nog? Waarom bracht ze daarmee blijkbaar het halve land in verwarring en werd er zo massaal gereageerd? Waarom maakt een veranderd uiterlijk bij iemand die wij menen te kennen ons zo van slag? Het is vergelijkbaar met de kwestie rond de aanzienlijke gezichtsverandering die actrice Renee Zellweger onderging eerder dit najaar. Ik belde met professor Liesbeth Woertman, psycholoog en auteur van boeken over de wens en impact van schoonheidsidealen, verbonden aan de Universiteit van Utrecht.
Leedvermaak en biologische verwarring
Volgens Woertman spelen er bij dit soort zaken waarbij zoveel mensen in beroering raken twee dingen: leedvermaak, vergelijkbaar met de Middeleeuwse openbare steniging op het dorpsplein, en een diepgewortelde biologische behoefte om mensen te kunnen plaatsen in relatie tot jou zelf, middels fysieke kenmerken. Wanneer dat verandert, ontstaat enorme verwarring.
Ik moet ik blijven en jij moet jij blijven
‘Kijk,’zegt Liesbeth Woertman, ‘jij bént je gezicht, en als Yolanthe er niet meer als Yolanthe uitziet, dat je haar niet meer herkent, dan raakt ons heel diep in onze ziel omdat dit grenzen overgaat. Wij mensen willen graag dat iedereen zichzelf blijft. Ik moet ik blijven en jij moet jij blijven. We willen elkaar graag herkennen en dat doen we op velerlei manieren. Als een manier daarvan wegvalt of zo sterk verandert, dan vinden we dat vervelend.
Tot wie verhoud ik mij?
Volgens Woertman komt het er bottom line gewoon op neer dat je als mens graag wilt weten tot wie je je verhoudt. Het klinkt als ingewikkelde psychologie, maar zo zitten wij in elkaar, zegt ze. ‘Als iemand uiterlijk verandert, dan resoneert dat niet meer, dat stukje ‘mens-heid’ valt uit, het is iets kunstmatigs waar we dan mee te maken krijgen.’
Je bent, dankzij de ander….
‘Wij verhouden ons de hele dag ten opzichte van elkaar en van de dingen om eens heen,’vervolgt ze. ‘Als dat niet zo zou zijn, zou je ook niet weten wie je bent en wat je moet doen. Het is dus belangrijk dat wij ons allemaal aan dit soort basisregels van het ‘spel’ houden.’
Renee Zellweger
Begin dit najaar bracht actrice Renee Zellweger de planeet in verwarring met haar nieuwe gezicht. The New York Times stelde toen aan de gerenommeerde onderzoekster en psychologe dr Nancy Etcoff dezelfde vraag. Etcoff liet daarop weten: ‘Onze gezichten zitten echt tjokvol biologische informatie. Informatie die anderen vertelt wie wij zijn, wie onze familie is, hoe we ons voelen. Wij zijn ook meesters in het uitlezen van gezichten. Wij kunnen gezichten uit miljoenen andere gezichten herkennen. Als iemand iets aan het gezicht laat veranderen waardoor je het niet meer als die persoon herkent, dan brengt dat enorme opschudding te weeg in onszelf. Het brengt ons van slag.
Jaloezie?
Zouden mensen jaloers kunnen zijn op Yolanthe en haar uiterlijk? Woerman: ‘Ik geloof niet dat jaloezie een rol speelt in de massale reacties. Dat zie je wel, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek, naar mensen toe die het maatschappelijk erg goed voor elkaar hebben, maar dat uit zich zeker niet in dermate massale verwarring.’
Weet zij dat wij weten dat het niet waar is?
‘Ik zou zo graag in het hoofd van Yolanthe willen kijken of zij nou werkelijk denkt dat ze niets gedaan heeft, hoe ze dat verkoopt aan zichzelf?,’ besluit Woertman. ‘Yolanthe wijt het aan de belichting, en de make-up, terwijl heel veel mensen het gevoel blijven houden dat ze wel zeker dingen aan haar gezicht heeft laten veranderen. Zij weet dus ook dat wij weten dat het niet waar is.’
http://youtu.be/WRUon4Z6cNk
Wat zegt de plastisch chirurg?
Plastisch chirurg Frank Niessen vindt de stelling van Woertman niet helemaal geloofwaardig, zegt hij. ‘Ik denk dat we allemaal al vonden dat ze mooi was, mooier dan we zelf zijn, en dan bleek het toch niet genoeg. Ze wilde nog mooier worden, of anders. En daar vallen we over.’
De balans is weg uit het gezicht, en dat werkt verstorend
Ik heb vrouwen en mannen mooier zien worden van plastische chirurgie, van lipofilling of fillers omdat de verhoudingen in het gezicht beter waren geworden. Daar storen we ons dan niet aan, dat wordt makkelijk geaccepteerd, terwijl ook dan herkenning wegvalt.
Yolanthe had al mooie verhoudingen in het gezicht en nu is het teveel. Terwijl als verhoudingen hersteld worden, er een verbeterde balans optreedt. Men ziet er dan frisser, fitter en jonger uit.
Er is dus meer om over na te denken….’
Nagekomen acht maanden later (24 aug 2015): Yolanthe legt uit wat er met haar lichaam aan de hand was: hormoonkuren.
