Kokosolie

INCI naam: Cocos Nucifera Oil

Andere namen zijn cocosolie en kokosvet.

Kokosvet wordt verkregen uit de kokospalmboom (Cocos nucifera). In Sanskriet heet deze boom kalpa vriksha, wat betekent “boom die alles geeft wat je nodig hebt om te leven,”. Dit verwijst naar de veelzijdige toepassingen van deze boom. Het groeit in tropische laagland gebieden. Er zijn meerdere manieren om het kokosvet uit de kokosnoot te winnen. Een olie van hoge kwaliteit wordt verkregen door het mengen van kokosmelk met water en dit mengsel vervolgens te centrifugeren, waardoor olie en water gescheiden worden. Een andere manier is het persen van de gedroogde pulp van het vruchtvlees.

Het verschil tussen olie en vet ligt aan de zogenaamde aggregatietoestand. Als het bij kamertemperatuur vloeibaar is, is het olie en als het vast is,  is het vet. Qua inhoud is het verschil afhankelijk van de verhouding tussen verzadigde en onverzadigde vetten, omdat onverzadigde vetten een veel lager smeltpunt(stolpunt) hebben. Als regel geldt hoe meer verzadigde vetten er zijn, hoe hoger het smeltpunt. De vetten bestaan dus grotendeels uit verzadigde vetzuren, gebonden aan glycerine. Deze worden triglyceriden genoemd omdat er drie (tri-) vetzuren gekoppeld zijn aan één glycerine molecuul.

In oliën zijn het vooral onverzadigde vetzuren die aan glycerine zijn gekoppeld. Oliën hebben vaak een plantaardig oorsprong en vetten komen vaak van dieren. Toch is dat laatste geen vaste regel, want vele vetten uit tropische planten waaronder kokos, cacao, sheaboter zijn van plantaardig oorsprong, maar ze zijn bij ons als vaste stoffen, dus als vetten bekend.

Interessant is om te beseffen dat in de landen waar ze vandaan komen en waar de temperatuur het hele jaar vrij hoog is, ze allemaal als oliën bekend staan. Kokosvet smelt (en dus ook stolt) bij een temperatuur tussen 23 en 27 graden. Er is inhoudelijk dus geen verschil tussen kokosvet en kokosolie als het om ongeraffineerd kokosvet gaat.

Kokosvet bestaat grotendeels uit triglyceriden (glycerine molecule met daaraan drie vetzuren gekoppeld). Ongeraffineerd vet bevat daarnaast ook verschillende vormen van vitamine E en caroteen (vitamine A). Voor de cosmetische doeleinden wordt de olie vaak geraffineerd, omdat het dan niet ranzig wordt en langer houdbaar is. Triglyceriden uit kokosvet bestaan grotendeels (voor meer dan de helft) uit verzadigde vetzuren – laurinezuur, myristinezuur, palmitinezuur, caprylzuur en caprinezuur. Het hoge gehalte verzadigde vetzuren maakt kokosvet vast bij de kamertemperatuur. Daarnaast zijn er ook enkel- en meervoudig onverzadigde vetzuren zoals oliezuur en linolzuur.

Kokosvet is een goed emolient (zie aldaar). Toegevoegd aan een crème maakt het de huid zacht en soepel. Daarnaast vormt het een dun laagje op de huid, waardoor verdamping van water wordt tegengegaan.

Daarnaast wordt kokosvet vaak gebruikt als een basisproduct voor zeep (zie natrium hydroxide). Zeep uit kokosvet is goed reinigend, maar kan irriterend op de huid werken. Dat komt waarschijnlijk door lauryl ionen (het “staartje” van laurylzuur). Het zijn relatief korte ketens zonder vertakkingen of dubbele bindingen, die de lipiden van de huid binnen kunnen dringen en de orde daarvan verstoren. Daarom wordt er voor zeepproductie vaak een mengsel van verschillende oliën en vetten gebruikt. De hobbyzeepmakers hanteren als regel niet meer dan 20% kokosvet in zeep te verwerken. Ook worden in kokosvet aanwezige stoffen vaak verwerkt in verschillende wasmiddelen of detergenten (zie surfactanten).

Kokosvet wordt vaak en veel gebruikt in haarverzorgingsproducten. Het is een natuurlijke haarconditioner en is één van de weinige oliën die in het haar kan penetreren. Uit onderzoeken is gebleken dat kokosolie de eiwitten in het haar kan beschermen. (J Cosmet Sci, 2003 Mar-Apr; 54(2): 175-92 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12715094 ) Het is een populair component van haarmaskers die of voor het wassen of na het wassen van haar worden gebruikt, met name in India. Ook is een huidbeschermende werking van kokosolie, leidend tot een verbeterde huidhydratatie, aangetoond.

Daarnaast is kokosolie heel populair in cosmetische producten die tegen de zon beschermen.