INCI naam: Sodium Hydroxide
Natrium hydroxide of caustische soda wordt in cosmetica al eeuwen gebruikt voor het maken van zeep. Hiervoor wordt het gemengd met plantaardige of dierlijke oliën of vetten. Natrium hydroxide verzeept de toegevoegde oliën of vetten. Verzepen is een chemisch proces waarbij de oliën en vetten worden afgebroken tot glycerine en vetzuren. De laatste verbinden zich aan het natrium uit natriumhydroxide en vormen zo zeep. Voor kaliumhydroxide geldt hetzelfde, alleen het eindproduct kaliumzeep is vloeibaar in tegenstelling tot natriumzeep, dat harde blokken vormt (zoals wij zeep kennen).
Pure natrium- of kaliumhydroxide is een bijtende stof die zware brandwonden kan veroorzaken. Ook oplossingen van natrium- of kaliumhydroxide kunnen bijtend zijn voor de huid (maar dat is afhankelijk van de gebruikte concentratie). Een bijzondere eigenschap van natrium- of kaliumhydroxide zorgt ervoor, dat deze producten zonder enkel probleem kunnen worden gebruikt en zijn toegestaan in cosmetica, farmacie en voedselindustrie. Deze stoffen zijn zeer basisch en reageren dus makkelijk met zuren: het resultaat zijn relatief onschadelijke producten. Bijvoorbeeld, als je de juiste proporties van zoutzuur (ook een zeer bijtende stof) en natriumhydroxide met elkaar mengt, dan krijg je als resultaat een oplossing van NaCl, natrium chloride, of gewoon keukenzout, wat niet van tafelzout is te onderscheiden.
Met andere woorden: kun je natriumhydroxide niet meer terugvinden in de formule omdat het met daarin aanwezige zuren reageert en transformeert tot onschadelijke producten – waarom komt natriumhydroxide wel op de INCI lijst voor, hoewel het niet als zodanig in de eindformule zit? Waarschijnlijk heeft dit te maken met een veranderende wetgeving. Vroeger gaf je op wat er werkelijk in de crème zat. Nu moet je opschrijven wat je erin stopt. In geval van een zeep bijvoorbeeld, zou je vroeger de natriumzouten van de vetzuren en glycerine moeten opgeven, die als resultaat van verzepingsproces worden gevormd. Nu moet je de natriumhydroxide en volgens recept gebruikte vette oliën, opgeven.
In cosmetica wordt natrium- of kalium hydroxide gebruikt om de zuurgraad (pH-waarde) te verhogen en het eindproduct minder zuur te maken (producten met een lage zuurgraad of pH- waarde zijn zuur en producten met hoge pH-waarde zijn basisch of alkalisch). De zuurgraad van de meeste cosmetische producten moet niet te ver van de zuurgraad van de normale huid liggen. Bevat een formule veel ingrediënten die van nature zuur zijn, dan wordt er veelal natriumhydroxide of sporadisch kaliumhydroxide aan toegevoegd, om de pH-waarde dicht bij neutraal te brengen. Dit vermindert de eventuele irritatie. Een uitzondering wordt gemaakt bijvoorbeeld bij gebruik van alfahydroxyzuren (AHA’s), die alleen in de zure omgeving hun werk kunnen doen.
