Wetenschappers buigen zich al vele jaren over de vraag waarom we van die gemene, uitputtende welvaartsziekten hebben. Lag het aan suiker, aan transvetten, aan alle vetten? Aan E-nummers, of…aan voedingsmiddelen die zijn opgebouwd uit stofjes die niet in de natuur te vinden zijn?
Als je het maar lang genoeg eet……
Ultrabewerkt voedsel staat volop in de belangstelling nu. Men lijkt steeds meer aanwijzingen te hebben dat er stoffen in koek, snoep, ijs, toetjes, pizza’s en veel kant-en-klaar sauzen e.d. zitten waar we ziek van worden als we het maar lang genoeg blijven eten, en bovendien slinkt de hippocampus ervan.
Steeds meer jonge mensen met kanker
Onlangs werd er nog een verontrustend onderzoek gepubliceerd met data van mensen uit meer dan 200 landen waaruit blijkt dat mensen steeds jonger kanker krijgen. Het aantal kankerpatiënten onder de 50 jaar is de afgelopen 30 jaar met 80% toegenomen. Het is schrikbarend. Nu zal men ook wel steeds beter weten waar op gezocht moet worden, en dan vind je ook meer, maar het blijft een feit.
Na de tweede wereldoorlog was alles erop gericht om ons leven steeds makkelijker te maken. Ook met voeding. Van de beroemde blikjes en potjes uit de jaren’ 70 tot complete voorgekookte maaltijden in plastic en potten. Met smakelijke sauzen, die natuurlijk, achteraf, te veel zout en suiker en wat dies zij meer bevatte om van niets een smaak te maken.
Ik zag het fenomeen grazing opkomen
Ik was er letterlijk in de jaren ’90 getuige van dat Albert Heijn (ik werkte als freelance journalist o.a. voor Ahold) de uitkomsten van een psychologisch rapport uit Engeland over de menselijke gewoonte te willen snaaien, letterlijk overnam. Snaaien, grazing. Alle benzinepompen kregen minisupermarktjes vol snaaigoed om de suikerdip weer op te krikken, en ook in de supermarkten verscheen steeds meer van dit snaaigoed in de vorm van repen, muesli’s, you name it. Bomvol suiker. In uitnodigende verpakkingen zodat je de hele dag door kon eten. De zogenaamde gezonde tussendoortjes.
6x per dag ‘eten’
Ik deed het zelf ook tot 2 jaar geleden: 6 eetmomenten op een dag: 3 gewone maaltijden en zeker 3 snaaimomenten. Het ergste was: ik bleef maar honger houden. Mijn bloedsuikerspiegel dipte en steeg natuurlijk de hele dag door. Nu weet ik beter, zo schreef ik onlangs al eens: 3x per dag VEEL eten, alles vers, niks bewerkt en that’s it. Nauwelijks suiker en nauwelijks drank (wijn). Wat een energie kreeg ik daarvan zeg, en ik viel nog af ook!
Nederlandse wetenschappers met hart voor de zaak
In Nederland hebben we al vele jaren wetenschapper en hoogleraar Jaap Seidell die pleit voor gezonde, verse, en liefst biologische voeding (althans, hij vertelde eens dat hij louter biologisch eet). Recentelijk kwam daar ook de voortreffelijke internist en leefstijl expert prof. dr. Hanno Pijl bij. Ook de community Voeding Leeft doet ongelofelijk goed werk met leefstijlprogramma’s bij diabetes II. De bijdragen van wetenschapper en neuroloog Bas Bloem op het gebied van hersenaandoeningen zoals Parkinson zijn ook van onschatbare waarde. Hij maakt zich sterk voor een wereld met veel minder pesticiden, want er zou al een oorzakelijk verband mee zijn aangetoond.
Smaak en structuur, de valkuilen
Het venijn van ultrabewerkt voedsel zit meestal in de smaak en de structuur. Het verleidt je om te eten en vooral ook door te willen eten. Het is zacht en smeuiig, en bevat uitgekiende mixen van suiker en zout. Uit onderzoek blijkt, zo lees ik uit een zeer goed artikel uit NRC deze week dat mensen die veel ultrabewerkt voedsel eten 500 calorieën per dag meer binnen krijgen dan mensen die vers voedsel eten – waarop je ook nog eens langer moet kauwen. Hoe harder het voedsel, hoe minder je ervan eet – vandaar ook die ‘baby’ smeuïgheid die zo verslavend is. Het is ‘industrieel geproduceerde eetbare substantie’. Gatver!
De Voedselfuik
De Britse wetenschapper Chris van Tulleken heeft met zijn nietsontziende onderzoek ook de wereld doen opschudden. Van Tulleken is onderzoeker en epidemioloog. Hij maakt met zijn broer Xand het tv-programma’s voor BBC waarin ze bewerkt voedsel keihard onder de loep nemen. Deze zomer verscheen zijn boek Ultra-Processed People, dat in het Nederlands als de Voedselfuik is verschenen.
Shop het boek De Voedselfuik hier online
Bekijk hier ook een boeiend interview met Tulleken over dit onderwerp:
Maar waar is het bewijs dat je van ultrabewerkt voedsel ziek wordt? Ik citeer uit het artikel in NRC: ‘De voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) analyseerde tientallen studies naar upf’s en gezondheid en zag een duidelijk verband met obesitas, ook als deze mensen net zoveel vet, zout en suiker aten als mensen die minder bewerkt voedsel aten.
Van depressie tot korter leven
‘Hart- en vaatziekten en verschillende soorten kanker: hetzelfde verhaal. Depressie, maag- en darmklachten, fragiliteit (bij ouderen), zelfs het risico om vroegtijdig te overlijden is groter voor mensen die veel sterk bewerkt voedsel eten. In deze studies gaat het om verbanden in grote groepen mensen. Bewijs dat sterk bewerkt ziektes en aandoeningen veroorzaken is moeilijker te vinden.’
Beluister hier ook een podcast met Jaap Seidell over ultrabewerkt voedsel:
90% van voedsel in de reclame is ultrabewerkt
Weet je trouwens dat 70% tot 80% van voedingsmiddelen in de supermarkt uit ultrabewerkt voedsel bestaat? En dat 90% van de aanbiedingen uit ultrabewerkt voedsel bestaat? Je raadt het al: als je weinig geld hebt, zijn aanbiedingen des te verleidelijker…..
De valkuil voor tieners
Heel lastig is het ook om tieners, die eeuwig honger hebben, want in de groei zijn, gezond voedsel voor te zetten. Ze snaaien graag even wat bij de supermarkt onder schooltijd. Vaak kiezen ze roze koeken en cola. Het is goedkoop. Een salade kost zo 5 euro, en daar hebben ze geen geld voor.
Er gaan zelfs al stemmen op om de verleiding om ultrabewerkt voedsel net zo te gaan afstraffen als dat nu met tabak wordt gedaan, zo lees ik uit dit artikel dat gepubliceerd werd op de website van tv-programma EenVandaag.
Van suikervrij naar eiwitrijk
Pikant in de discussies vind ik nu ook de impact van al deze fabrieksstoffen op het microbioom. Volgens Jaap Seidell proberen fabrikanten in te spelen op het negatieve imago door stoffen te vervangen. Voorheen werden vet en suiker vervangen door light en suikervrij. Inmiddels weten we heus dat vet niet zo slecht is, althans, geen transvet. 0% vet is aan veel mensen qua gezondheid niet besteedt. Vet vult namelijk ook. Nu zie je dat vezels en eiwitten worden toegevoegd. E-nummers worden vervangen door plantaardige stoffen. Maar het blijf sappelen….
Af en toe is oke, maar maak het geen onderdeel van je eetstijl
Volgens Seidell is het echt niet erg om af en toe lekker los te gaan op koek en ijs, maar doe dit niet elke dag. Laat het niet te vaak je eetpatroon bepalen. Het is beter voor je gewicht, maar ook voor je microbioom. De bacteriën hebben veel meer aan verse voedingsstoffen. Hoe slechter de bacteriehuishouding in je microbioom is, hoe vaker er sprake is van laaggradige ontstekingsreacties en dat beïnvloedt je brein, maar ook andere organen.
Er is veel gezondheidsschade bij de mens, dat is wel duidelijk, overal in de Westerse wereld, maar ook in werelddelen waar het Westerse eetpatroon omarmd is. Het roer moet om, wil je niet alleen oud maar vooral ook gezond oud worden. Het begint bij jezelf, en stimuleer elkaar. Ultrabewerkt voedsel heeft een ontzettend groot winstoogmerk.
In Albanië gaat het andersom….
Ik heb tot slot nog een mooie anekdote voor je. Mijn dochter reisde dit voorjaar door Oost-Europa, waaronder door Albanië. Ze vertelde me later dat de supermarkten in de stadjes en dorpen waar ze kwam in Albanië nauwelijks bezocht werden. Het stond vol met Westers ultrabewerkt voedsel, wat voor de Albanezen heel duur was om te kopen. Mensen kochten voornamelijk nog bij de boeren of verbouwden het zelf. De omgekeerde wereld….
Interessante app
Tot slot wil ik je graag de tip meegeven voor een interessante app die je helpt om ultrabewerkt voedsel in het schap te leren onderscheiden en die tips geeft over welk voedsel wel gezond is (ook wel fabrieksvoedsel oke is). Ga naar de app FLTRD. Hij is zowel in het Nederlands als in het Engels beschikbaar.
Lees ook:
