Door huisarts en dermatoloog

09:04 - 05:26
luistertijd 09:04 - leestijd 05:26

Homepage Joosth Roth over Behandelingen Psoriasis

Apotheker Joost Roth over medische behandeling van psoriasis

In een vorig artikel heeft apotheker Joost Roth van Apotheek & Beauty uitgelegd wat psoriasis is, hoe je het herkent en wat je zelf kunt doen om de klachten te verminderen. In dit tweede artikel gaat Joost in op medische behandelingen van psoriasis door huisarts en dermatoloog.

1. De behandeling door de huisarts

De behandeling van psoriasis door de huisarts verloopt via een vast stappenplan op basis van de NHG richtlijn. De behandeling is afhankelijk van de lokalisatie van de psoriasis en de leeftijd van de patiënt.

In de meeste gevallen zal de huisarts een zalf met bijnierschorshormoon voorschrijven. Het is hierbij van belang om na een periode van eerste blootstelling, de zogenaamde inductieperiode, 2 tot 4 weken het dagelijks gebruik van een lokaal bijnierschorshormoon af te bouwen naar het minimaal aantal dagen per week smeren dat nodig is voor een stabiele minimale ziekteactiviteit.

Over bijnierschorshormomen

Bijnierschorshormonen, ook wel corticosteroïden genoemd, op de huid remmen de ontstekingen, verminderen schilfering, stillen de jeuk en verminderen de zwelling doordat het de bloedvaten vernauwt. Hierdoor verergert psoriasis minder snel, verminderen de branderige plekken en zal de roodheid afnemen. De huid kan zich herstellen, wordt soepeler en zal er beter gaan uitzien.

Bijnierschorshormonen zijn er in verschillende sterkten. Bij lichte vormen van psoriasis wordt een zwak of matig sterk werkend bijnierschorshormoon (klasse 1 en 2) gegeven. Bij een verergering kan kortdurend worden overgegaan op sterkwerkend bijnierschorshormoon (klasse 3). De zeer sterk werkende preparaten (klasse 4) worden alleen ingezet bij ernstige vormen van psoriasis bij volwassenen.

Bij langdurig, ononderbroken gebruik van (krachtige) bijnierschorshormonen kunnen bijwerkingen als dunner worden van de huid (huidatrofie), verwijde bloedvaatjes in de huid (teleangiëctastieën) en streepjesvorming (striae) ontstaan. Daarnaast moet bij gebruik van (met name krachtige) bijnierhormonen die worden aangebracht op een groot huidoppervlak, rekening worden gehouden met een zekere mate van opname in het algehele lichaam. Hierdoor kan onderdrukking van het eigen immuunsysteem (bijnierschors-hypofyse-as) optreden. In de praktijk wordt dit echter zelden gezien bij de beperkte vormen van psoriasis (< 5% lichaamsoppervlak) die met lokale corticosteroïden worden behandeld door de huisarts.2

Combinatie met een verzachtende basiszalf

De corticosteroïden worden gecombineerd met verzachtende en beschermende crèmes, zalven, lotions en/of emulsies. De verzachtende en beschermende crèmes en zalven bevatten geen werkzame bestanddelen. Ze houden de huid vet. Dit gaat de schilfering tegen, vermindert klachten van jeuk en herstelt de huid.

De keuze voor de basis is afhankelijk van de te behandelen plek. Een lotion en emulsie zijn bijvoorbeeld meer geschikt voor de behaarde hoofdhuid, aangezien ze beter zijn aan te brengen of uit te wassen. Uiteraard speelt hier ook de voorkeur van de gebruiker een grote rol.

LanetteSalicylzuur

Op de hoofdhuid, maar ook op de romp of op de handpalmen en voetzolen, kunnen dikke schilferlagen ontstaan. Bij zo’n dikke schilferlaag, met name op de behaarde hoofdhuid, kan een (voor-)behandeling gedurende enkele dagen met een salicylzuur-bevattend preparaat uitkomst bieden. Salicylzuur verweekt de verdikkingen en schilfers waardoor deze sneller kunnen verdwijnen en de huid weer kan genezen. Salicylzuur zorgt tevens voor een betere opname van het bijnierschorshormoon.

Een voorbeeld van een salicylzuur bevattend preparaat is 10% salicylzuur in Lanette zalfbasis op de behaarde hoofdhuid. Dit moet dan gedurende de nacht intrekken en in de ochtend worden uitwassen met koolteershampoo.

Ureum

Door ureum wordt er meer water vastgehouden in de huid, zodat de droogheid vermindert, schilfering vermindert en de huid zich kan herstellen. Tevens heeft ureum een jeukstillend effect op de huid. Ureum zorgt ook voor een betere opname van het bijnierhormoon.

Vitamine D

De bijnierschorshormoontherapie kan gecombineerd worden met het vitamine D-analoog Calcitriol. Vitamine D remt de groei van de huidcellen af, waardoor de cellen beter kunnen uitrijpen en overmatige schilfering van de huid wordt tegengegaan. De huid kan zich hierdoor herstellen.

DovobetVitamine D is als los preparaat alleen beschikbaar in een zalfbasis (Silkis). Er is wel een combinatie tussen een vitamine D-analoog en een bijnierschorshormoon beschikbaar dat een klasse 3-hormoon (betametason) combineert met een ander vitamine D-analoog (calcipotriol) in een zalf of oleogelbasis (Dovobet).

Het voordeel van deze zalf of oleogel is dat de twee werkzame stoffen slechts een keer per dag gelijktijdig kunnen worden aangebracht, wat leidt tot meer gebruiksgemak en een betere therapietrouw.

De oleogelbasis is zowel geschikt voor de behandeling van psoriasisplekken op het lichaam als op de hoofdhuid.

Ditranol

Ditranol remt de groei van de huidcellen af, waardoor de cellen beter kunnen uitrijpen en overmatige schilfering van de huid wordt tegengegaan. De huid zich kan hierdoor herstellen. Lokale behandeling met ditranol wordt niet meer aanbevolen, met name in verband met de eventuele bijwerkingen.

Teren

Koolteer wordt vervaardigd uit steenkool en wordt al meer dan een eeuw gebruikt voor de behandeling van psoriasis. Teer heeft invloed op de ontsteking en op de celdeling en herstelt de huidbarrière.

Teer wordt gebruikt wanneer huidpreparaten met bijnierschorshormonen onvoldoende effect hebben. Alleen bij de behandeling van de psoriasis op de hoofdhuid vormen teerpreparaten in de vorm van koolteershampoo nog onderdeel van de voorkeurspreparaten bij lichte of milde psoriasis.

2. Behandeling door de dermatoloog

Wanneer de psoriasis onvoldoende reageert op crèmes en/of zalven, of wanneer de uitbreiding meer dan 5% van het lichaamsoppervlak betreft, komt de dermatoloog voor intensievere therapie in beeld. De behandeling kan bestaan uit lichttherapie (met name UVB) en systemische medicatie, waaronder methotrexaat, acitretine, ciclosporine en fumaraat (niet geregistreerd in Nederland, maar wel beschikbaar als apotheekbereiding).

Medicijnen tegen afweerreacties: aan te brengen op de huid

Deze groep medicijnen wordt ook wel immunosuppressiva of afweeronderdrukkende middelen genoemd. Ze verminderen de afweerreactie van het lichaam tegen eigen huidcellen. Ze remmen bovendien de ontstekingen. De klachten verminderen hierdoor. Ze worden gebruikt wanneer andere medicijnen op de huid niet voldoende helpen. Voorbeelden zijn pimecrolimus en tacrolimus.

Retinoïden

Acitretine (Neotigason) behoort tot de van vitamine A afgeleide medicijnen (ook wel retinoïden genoemd). Acitretine gaat de te snelle celdeling tegen, remt de abnormale verhoorning van de huid en remt de ontsteking. Ze worden gebruikt wanneer andere medicijnen op de huid niet voldoende helpen

Methoxsaleen

Methoxsaleen wordt gebruikt in combinatie met UVA licht (PUVA-behandeling, zie hieronder op de foto). Onder invloed van dit licht bindt methoxsaleen aan het DNA in de huidcellen, waardoor de celdeling wordt geremd en de ontsteking positief wordt beïnvloed.

Lichttherapie

Fumaarzuur

Fumaraten remmen de versnelde celdeling en de ontstekingsactiviteit. In vergelijking met de andere systemische behandelingen voor psoriasis, vallen de ernst en frequentie van de bijwerkingen relatief mee. Bij alle typen psoriasis zijn goede resultaten beschreven.

Medicijnen tegen afweerreacties: om in te nemen of als injectie

Immunosuppresiva of afweeronderdrukkende middelen komen eveneens voor in pillen of in injecties. Voorbeelden zijn ciclosporine, methotrexaat en daarnaast ook de biologicals.

Methotrexaat

Methotrexaat remt de celdeling en de ontstekingsreacties en onderdrukt het afweersysteem bij psoriasis. Het wordt gebruikt wanneer lokale behandeling en lichtbehandelingen niet genoeg helpen.

Biologicals

Tenslotte zijn verschillende biologicals beschikbaar: anti-TNFα (infliximab, adalimumab, etanercept), anti-IL12/23 (ustekinumab) en anti-IL17 (secukinumab). Biologicals zijn geneesmiddelen die door biologische organismen (levende cellen) worden geproduceerd. De meeste namen eindigen op ‘-mab’, wat staat voor ‘monoclonal antibody’, oftewel het gaat hier om een medisch werkzaam monoklonale antistof.

PsoriasisDe namen die eindigen op ‘-cept’ zijn middelen die een specifieke receptor in het lichaam nabootsen en zo de signaalstof (bijvoorbeeld TNFα) kunnen wegvangen. Sinds kort is ook de orale fosfodiesteraseremmer-4 remmer apremilast geregistreerd voor de behandeling van psoriasis vulgaris, maar de plaats van apremilast in de behandeling is nog niet geheel duidelijk.

Conclusie

Psoriasis is een relatief vaak voorkomende huidaandoening die voorkomt bij 2–3% van de Westerse bevolking. Psoriasis is niet te genezen, maar wel te behandelen. Het is belangrijk om je huid dagelijks goed te verzorgen met een verzachtende zalf of crème. Wanneer zelfzorg onvoldoende resultaat geeft, aarzel dan niet om een huisarts of dermatoloog te raadplegen.

Referenties

  1. Nestle FO, Kaplan DH, Barker J. Psoriasis. N Engl J Med. 2009;361:496-509.
  2. Van Peet PG, Spuls PhI, Ek JW, Lantinga H, Lecluse LLA, Oosting AJ, et al. NHG-Standaard Psoriasis (derde herziening) Huisarts Wet 2014;57:128-35.

Meer informatie over Apotheek&Beauty vind je op YouTube:

Deze informatie behoort tot het merkdossier van Apotheek&Beauty op BeautyJournaal en wordt je rechtstreeks aangeboden, zonder tussenkomst van de redactie.

Lees ook