De risico's van kinderloosheid en ouderdomskwalen

06:57 - 04:10
luistertijd 06:57 - leestijd 04:10

Als je té jong in de overgang komt, voor je 40ste, heb je een probleem: je kinderwens komt aan een zijden draadje te hangen en blijft misschien zelfs voor altijd een droom.

 Het komt vaak zo onverwacht. Je stopt met de pil omdat je klaar bent voor het krijgen van een kind en dan gebeurt het maar niet. Je kijkt het een tijdje aan en dan krijg je een eerste bloedonderzoek. Je hoort dat je in de overgang zit en je denkt hoe kan dat nou?

Weg pil, ik wil kinderen

Ik had toch helemaal geen opvliegers, ik werd toch gewoon ongesteld? Maar als je de pil slikt, weet je niet hoe jouw lichaam zich van nature gedraagt. De pil legt de eierstokken stil en neemt de regie van de hormoonhuishouding over.

Het zijn niet meer de eierstokken die de hormonen aan het lichaam afgeven, dat doet de pil nu. De menstruatie die je krijgt door een week te stoppen, is ook geen echte ongesteldheid maar een onttrekkingsbloeding. De baarmoeder krijgt in dat weekje geen hormonen, dus laat ze het weefsel los. Het is dus niet echt.

2 miljoen eitjes bij geboorte

In Nederland komt naar schatting zo’n 15% van de vrouwen onder de 45 jaar in de overgang, we noemen dit vroege overgang.  Zo’n 1% tot 2% van de vrouwen is zelfs jonger dan 40 jaar. In medische termen heet dat POF (Prematuur Ovarieel Falen) en wordt beschouwt als een “ziekte”. De overgang heeft te maken met veroudering van de eierstokken. Letterlijk betekent het dat je menstruatie stopt en de vruchtbaarheid over is: er zijn geen eitjes meer.

Je wordt als vrouw geboren met zo’n 2 tot 3 miljoen eitjes. Als je voor het eerst menstrueert zijn dat er nog zo’n 300 duizend en bij elke cyclus verlies je er honderden. Knauff vindt eierstokveroudering eigenlijk maar vreemd: ‘We weten niet waarom alleen de eierstokken en niet andere vitale organen verouderen. Ze verschrompelen letterlijk. Waarom zou je hart 80 worden en je eierstokken maar 50? Misschien zijn we er oorspronkelijk niet op gemaakt om ouder dan 50 jaar te worden. Door onze welvaart neemt de leeftijd toe, alleen blijft vruchtbaarheid achter bij ons moderne leven.’

Oudere moeders

Er zijn géén aanwijzingen dat het aantal jongere vrouwen in de overgang toeneemt, maar het is wel een actueel probleem geworden. Veel vrouwen weten namelijk niet dat aan de overgang een periode van maar liefst 20 jaar vooraf gaat waarin de vruchtbaarheid langzaam afneemt. Wie op haar 45ste in de overgang komt, was vaak op haar 35ste al niet tot nauwelijks meer vruchtbaar en op haar 25ste al in een afnemende fase.

Nederlandse vrouwen nemen op steeds latere leeftijd kinderen: 30 jaar gemiddeld. Vroeger was de overgang niet zo’n issue in dit opzicht .Vrouwen kregen begin twintig hun kinderen, dat is biologisch gezien ook het beste, want dat is de meest vruchtbare tijd van je leven.

Als je dan voor je 45ste in de overgang kwam, accepteerde je dat beter. Volgens artsen zou beter zijn als vrouwen weer jonger kinderen krijgen: een slimme meid neemt haar kinderen op tijd, als tegenhanger van de kreet uit de jaren tachtig ‘een slimme meid is op haar toekomst voorbereid’, toen vrouwen en masse werden gestimuleerd om door te studeren.

De carrière is immers een van de redenen waarom vrouwen steeds later kinderen krijgen. Een vervroegde overgang is niet alleen dramatisch voor de kinderwens, het trekt ook een grote wissel op je algehele gezondheid. Zo sta je veel meer jaren dan normaal bloot aan het risico van botontkalking (kans op botbreuken en pijn), aan hart- en vaatziekten en aan een algemeen minder goed gevoel.

Toch nog kinderen

De afgelopen jaren hebben artsen regelmatig in de media geventileerd dat het goed zou zijn als studenten ouderschapsverlof kunnen krijgen. Veel vrouwen studeren in de meest vruchtbare fase van hun leven. Dat is natuurlijk leuk bedacht, maar hij snapt ook dat je op die leeftijd meestal nog geen geld, een partner en/of stabiele relatie hebt. Niet iedereen ambieert het alleenstaande moederschap in armoede!

Je eicellen in laten vriezen

Sinds 2011 is het mogelijk om je eicellen in te laten vriezen. Daarvoor werd het spaarzaam toegestaan, bijvoorbeeld voor vrouwen die ernstig ziek zijn.  Het wordt nu gekoppeld aan een IFV behandeling.

Eiceldonatie

Deze behandeling is alleen nuttig als je nog niet in de overgang zit. Is dat wel het geval, dan kun je nog overwegen om een eiceldonatie aan te vragen. Moest je hiervoor recentelijk nog naar het buitenland (Spanje was populair), sinds 2012 kun je hiervoor ook in ons land terecht.

Eenvoudig is het niet, omdat er een tekort is aan eicellen. Het UMC Utrecht startte daarom in 2013 een campagne om vrouwen op te roepen eicellen te doneren. Hiervoor is ook een speciale website opgericht. In Nederland gebeurt eiceldonatie niet anoniem, zoals dat wel mogelijk is in het buitenland.

Zit jij al in de overgang, zonder dat je het weet?

Zijn er dan geen voortekenen waar je op kunt letten? Als je de pil slikt, dus niet. Anders zou een verkorting van je cyclus of een onregelmatigheid daarvan een signaal kunnen zijn, of zelfs het stoppen ervan. Andere zaken als nachtzweten, opvliegers, verminderde lust en vaginale droogheid zijn geen ideale herkenningspunten, omdat deze ook zonder aanwijsbare redenen op jongere leeftijd kunnen voor komen.

Een bloedtest dan? Deze kan helaas alleen uitwijzen of het al te laat is: de hoeveelheid FSH hormoon is dan sterk verhoogd.

Bottom line komt het erop neer dat eierstokveroudering (want daarvan is sprake bij de overgang) niet is terug te draaien en ook niet met hormonen tegen te houden, zodat de vruchtbaarheid wordt hersteld.

De toekomst: ovariale test

De enige hoop ligt bij de eitjes zelf. Artsen dromen van een soort ovariale vruchtbaarheidstest, waarbij de hoeveelheid beschikbare eicellen wordt geteld om uit te rekenen tot welke leeftijd je zwanger kunt worden. Dan kun je daar ook rekening mee houden bij het plannen van je carrière en andere levenszaken.

Doe mee aan onderzoek bij UMC Utrecht

Herken jij jezelf in dit verhaal? Of ben je juist bang om hierin terecht te komen? Het UMC Utrecht zoekt vrouwen die mee willen doen aan hun permanente onderzoek om de signalen van vervroegde overgang op te sporen. Je leest er hier meer over.

Meer over het onderwerp lees je ook hier.

Lees ook