Parabenen (methyl-, ethyl-, propyl-, butyl-)

INCI naam: er zijn meerdere stoffen die onder parabenen-groep vallen. De meest gebruikte parabenen zijn Methylparaben, Ethylparaben, Propylparaben en Butylparaben.

Parabenen zijn synthetische conserveerstoffen en ze liggen op dit moment zwaar onder vuur. Volgens critici zouden het gevaarlijke stoffen zijn die o.a. borstkanker kunnen veroorzaken, dan wel een hormonale invloed hebben op het menselijk lichaam. Helaas worden hierbij feiten en veronderstellingen met elkaar verward en ook uit verband getrokken.

Steeds meer cosmeticafabrikanten benadrukken de afwezigheid van de parabenen in hun producten als een marketingtruc, waardoor consumenten zich alleen maar in hun angst bevestigd zien. Fabrikanten zetten erop in omdat ze graag winst willen maken en als ze dat hiermee extra kunnen doen, zullen ze dat niet nalaten. Ook al is helemaal niet aangetoond dat parabenen onveilig zijn. De angst onder de consumenten is al voldoende om een strategische wijziging aan te brengen in het ontwikkelings –en verkoopbeleid. Fabrikanten moeten er niet aan denken dat hun winst zou kelderen omdat ze nog steeds potjes met parabeenhoudende conserveermiddelen verkopen. Ook al is er niets mis mee.

Chemisch gezien zijn parabenen esters van parabenzoëzuur (4-hydroxybenzoëzuur). Ze zijn verwant aan benzoëzuur, dat vrij veel in de natuur voorkomt. Ze worden gebruikt als conserveringsmiddel in cosmetica en levensmiddelen, maar ook als ontsmettingsmiddel en als medicijn tegen schimmelinfecties. Parabenen komen ook in de natuur voor, o.a. in frambozen en blauwe bosbessen, waar ze als antibacteriële stoffen worden aangemaakt. Ze zijn zeer effectief tegen schimmels en sommige soorten bacteriën (die in de wetenschap grampositieve bacteriën worden genoemd). Voor cosmetische doeleinden worden parabenen synthetisch geproduceerd.

Conservering is nodig om de groei van micro-organismen in cosmetische producten te remmen, zodat cosmetica niet gaat bederven en veilig blijft voor de consument. Er worden strenge hygiënische normen toegepast bij het maken van cosmetica om ze tegen besmetting te beschermen. Maar ondanks dat, komen ze tijdens gebruik in contact met micro-organismen, alleen al doordat we potjes openmaken en er onze vingers insteken om crème op te brengen.

De bedoeling van conserveringsmiddelen is om te voorkomen dat de micro-organismen die tijdens het gebruik, bijvoorbeeld via je vingers in het potje crème terecht zijn gekomen, zich gaan vermenigvuldigen. Zonder conserveringsmiddelen kunnen micro-organismen een cosmetisch product snel bederven. Maar nog lang voordat het product zichtbaar bedorven is, kunnen ze ook het effect van bio-actieve stoffen teniet doen en een bron van irritatie voor je huid gaan vormen.

Om cosmetica tegen een zo groot mogelijk spectrum van micro-organismen te beschermen, wordt er een combinatie van meerdere conserveringsmiddelen gebruikt, waardoor de afzonderlijke componenten elkaar versterken (het zogenaamde synergetische effect). Dat helpt ook om de concentratie van elk afzonderlijk conserveringsmiddel omlaag te brengen.

Naast gebruik van conserveringsmiddelen wordt er ook gezocht naar alternatieve manieren om producten tegen micro-organismen te beschermen. Dat zijn bijvoorbeeld pompverpakkingen, die inhoud beschermen tegen contact met de omgeving. Ook helpt het om aanwezig water gedeeltelijk te vervangen door andere oplosmiddelen (zie propyleenglycol). Water vormt namelijk een ideale voedingsbodem voor bacteriën. Een andere mogelijkheid is een relatieve hoge concentratie zout of alcohol aan je product toe te voegen zoals dit in stokvis of op sterk water gezette dieren in musea. Producten die dit soort trucs gebruiken mogen dan officieel vrij van conserveringsmiddelen zijn, maar ze gebruiken gewoon een ander conserveringsprincipe dan conserveringsmiddelen.

Parabenen zijn veilige conserveringsmiddelen, die niet toxisch en niet irriterend zijn in de toegepaste concentraties. De maximale concentratie van parabenen in cosmetica mag niet hoger zijn, dan 0,8% volgens de cosmeticawet in de EU. Er is een klein groep mensen die overgevoelig is voor parabenen en andere stoffen die verwant zijn aan benzoëzuur.

Parabenen zijn in opspraak gekomen omdat ze borstkanker zouden kunnen veroorzaken. Uit een onderzoek is gebleken dat er sporen van parabenen zijn gevonden in borstkanker weefsel. Uit een ander onderzoek is gebleken dat parabenen een zwak oestrogeen (vrouwelijke geslachtshormoon) effect zou hebben. Deze twee onderzoeken worden vaak als “bewijs” gepresenteerd dat parabenen in cosmetica ons hormonaal systeem kunnen beïnvloeden en borstkanker kunnen veroorzaken. Wat er niet wordt verteld is dat de onderzoekers dezelfde conclusie hebben getrokken als zij die deze negatieve berichten de ether in hebben gestuurd. Wat de onderzoekers zeggen is dat het effect van parabenen op onze gezondheid verder moet verder worden onderzocht. Bovendien is nooit duidelijk geworden of het om parabenen uit cosmetica zou gaan, dan wel uit voedingsmiddelen, omdat ze ook daarin gebruikt worden.

Er zijn meerdere onderzoeken geweest. Er is een groot onderzoek geweest waarbij meerdere eerder uitgevoerde onderzoeken kritisch zijn bekeken met als doel een overzicht te maken van de mogelijke invloed van een aantal in cosmetica gebruikte ingrediënten (ftalaten, parabenen, UV-filters, musk-verbindingen en antibacteriële middelen) op endocriene stelsel  – Personal care products and endocrine disruption: A critical review of the literature in Critical Reviews in Toxicology, 2010; 40(S3): 1-30. De conclusie luidt dat er geen bewijzen zijn dat er een link is tussen parabenen en borstkanker. Het is ook zeer onwaarschijnlijk dat parabenen in de lage concentraties die in cosmetica gebruikt worden, überhaupt invloed zou kunnen uitoefenen op het hormonaal stelsel van mensen. Het Koningin Wilhelmina Fonds, dat actief bezig is in de kankerbestrijding, beweert ook dat parabenen in cosmetica geen gevaar vormen voor het ontstaan van de borstkanker.

Lees ook over de andere stoffen in het cosmeticawoordenboek.