Minerale olie

INCI: Paraffinum liquidum

Minerale olie is een verzamelnaam voor de cosmetische componenten afkomstig van de aardolie. Onder de naam “mineraal” wordt benadrukt, dat deze olie noch een dierlijke noch plantaardige oorsprong heeft. Wetenschappelijk gezien is het niet helemaal juist, omdat aardolie uit dierlijk materiaal is gevormd, terwijl aardgas van plantaardig materiaal is afkomstig. De meest gebruikte zijn Paraffine (INCI: Paraffinum liquidum) en vaseline (merknaam voor petrolatum of petroleum jelly; INCI naam: Petrolatum).

Paraffine en vaseline zijn koolwaterstoffen. Chemisch gezien zijn het kettingen van koolatomen, die zijn “verzadigd” met waterstof. Het zijn inerte verbindingen, die nauwelijks met andere stoffen reageren. Hierdoor worden ze onder anderen niet ranzig (omdat ze geen dubbele bindingen hebben en niet met zuurstof kunnen reageren).

In cosmetica worden deze ingrediënten gebruikt als emolienten (zie aldaar), beschermende stoffen (zie hieronder) en antistatische stoffen (neutraliseren statische elektriciteit wat b.v. bij het kammen van droge haar kan ontstaan). Om exact dezelfde redenen wordt minerale olie ook in machines gebruikt.

Minerale olie werkt occlusief. Dat wil zeggen, dat het de huid enigermate afsluit waardoor het water niet zo goed kan verdampen met als resultaat een hoger gehalte aan water in de huid en daardoor een betere huidhydratatie. Daarnaast beschermt zo’n occlusief laagje de huid tegen de invloeden van buitenaf. Deze eigenschap roept wisselende emoties op bij gebruikers. Voorstanders benadrukken de hydraterende en  beschermende effecten ervan. En tegenstanders willen alle minerale oliën uit de cosmetica bannen juist vanwege dit occlusieve effect. Het zou acne kunnen veroorzaken en voor zogenaamde paraffineverslaving van de huid zorgen. Paraffineverslaving is een effect dat na langdurig gebruik van occlusieve stoffen zoals minerale olie kan optreden waarbij de huid ‘lui’ geworden is doordat er continue een extra laagje vet op gesmeerd wordt en daardoor de huid zelf niets of niet veel meer aanmaakt. Dit resulteert in (vooral) pijnlijke lippen. Maar houdt dit een dag vol, en je huid werkt weer als vanouds.

Langdurig gebruik van pure minerale olie zou voor de huid inderdaad niet goed zijn. Het zou het natuurlijke verdampingsproces van water uit de huid tegenhouden. Hierdoor zou het zelfherstellende vermogen van de huid afnemen, en de huidbarrière verzwakken. De huid zou niet meer zonder die beschermende paraffinelaag kunnen. Zo zou de paraffineverslaving inderdaad kunnen optreden. Maar in werkelijkheid gebeurt het nooit, omdat er geen pure minerale olie op de huid wordt gesmeerd en zeker niet langdurig. Bovendien is minerale olie misschien ook nog wel niet occlusief genoeg!

Minerale olie in cosmetische producten wordt met andere stoffen zodanig gemengd dat er een mengsel ontstaat met semi-occlusieve (of half-doorlaatbare) eigenschappen. Zo’n semi-occlusief laagje belemmert de waterverdamping zodat het watergehalte in de huid hoger wordt, maar laat alsnog voldoende water door zodat er niet te veel daarvan in de huid achterblijft. De hydratatie van de huid wordt hierdoor beter, zonder dat de barrièrefunctie wordt verstoord.

Minerale olie wordt door de aanhangers van de natuurcosmetica als onnatuurlijk en kankerverwekkend gezien. Het is wel apart, want aardolie ontstaat uit organisch leven dat miljoenen jaren geleden op Aarde bestond. Het is dus volledig natuurlijk. In de ruwe aardolie zitten er veel verbindingen die zo in pure vorm schadelijk voor ons kunnen zijn, maar de minerale olie die voor cosmetische doeleinden wordt gebruikt, is goed gezuiverd.

Paraffine en vaseline zijn niet irriterende, veilige stoffen, die de huid niet binnen dringen. Er zijn geen bewijzen aangetroffen voor de kankerverwekkende werking van de minerale olie. Binnen de geneeskunde is het een veelgebruikte component van zalven, omdat het heel neutraal en veilig stof is, die huid goed kan beschermen.