Sodium Laureth Sulfate (SLES, Natriumlaurylethersulfaat)

INCI naam: Sodium Laureth Sulfate

Sodium Lauryl Sulfate en Sodium Laureth Sulfate worden vaak met elkaar verward, terwijl het om twee verschillende stoffen gaat. Het zijn allebei surfactanten of oppervlakteactieve stoffen (zie meer informatie bij surfactanten en emulgatoren). Als surfactanten delen ze bepaalde eigenschappen met elkaar, maar op de huid kunnen ze toch een ander effect teweegbrengen.

Sodium lauryl sulfate is een surfactant met sterke ontvettende en schuimvormende eigenschappen en wordt daarom vaak gebruikt in shampoos, douche gels, badschuim en handzepen. Het komt ook voor in tandpasta, deodorants en make-up waar het als surfactant voor een stabiele vorm van het product zorgt, zodat het mengsel niet uit elkaar valt. Door veel commotie rond sodium lauryl sulfate en de vele waarschuwingen over de mogelijke nadelige effecten voor de gezondheid wordt het tegenwoordig vaak vervangen door sodium laureth sulfate.

De irriterende werking van sodium lauryl sulfate of SLS kan worden verklaard vanuit zijn structuur.  Lauryl is een ketting die uit twaalf koolstofatomen bestaat. Zo’n ketting zonder vertakkingen of dubbele bindingen kan heel goed lipiden (vetten) binnendringen en daar de organisatie verstoren. Dit leidt tot meer huidpenetratie, wat betekent dat stoffen, die de huid normalerwijze niet penetreren, opeens wel gaan penetreren. Het betekent dat meerdere stoffen en grotere hoeveelheden van stoffen de huid binnen kunnen dringen, wat ook irritatie kan veroorzaken en versterken.

Sodium laureth sulfate is een mildere surfactant die eveneens goed reinigend is en schuimvorming geeft, maar de huid minder irriteert dan sodium lauryl sulfate. De molecuul van sodium laureth sulfate is net iets anders opgebouwd – het heeft meerdere kettingen van koolstofatomen die aan elkaar zijn verbonden door de zuurstofmolecuul, wat de molecuul “langer” maakt en ervoor zorgt dat het niet zo makkelijk de lipiden in de huid kan verstoren. Dit maakt sodium laureth sulfate veel milder voor de huid.

Om helemaal eerlijk over de irriterende eigenschappen van surfactanten te zijn is het goed om te beseffen dat irriterend vermogen een balans is tussen het irriterend vermogen van de stof zelf, zijn concentratie in het product, de hoeveelheid van het product, de tijdsduur van het contact met de huid, en de individuele gevoeligheid van de huid en de rest van de formulering.

De frequentie van het gebruik en aanwezigheid van de andere potentieel irriterende stoffen of juist stoffen die irritatie tegen te gaan, spelen ook een rol in het al dan niet ontstaan van irritatie. Dat wil zeggen dat een milde surfactant in hoge concentratie meer irritatie zou kunnen veroorzaken, dan een sterk irriterend surfactant in zeer lage concentratie. Maar dat wil ook zeggen dat de toegestane hoeveelheden van een sterke surfactant in cosmetica ook irritatie kan veroorzaken bij mensen met overgevoelige huid. Om de mogelijke irritatie tegen te gaan wordt het vaak in douche- en badproducten gecombineerd met terugvetters (zie aldaar), bijvoorbeeld Betaïne (zie aldaar).

Meerdere op cosmetica gerichte websites adviseren het gebruik van producten met sodium lauryl sulfate te vermijden omdat het zelfs in de kleine hoeveelheden irriterend kan zijn. Sodium lauryl sulfate kan je nu nog alleen in de heel goedkope shampoos vinden, omdat dit component heel goedkoop is. Bijna alle fabrikanten hebben hun formules aangepast en sodium lauryl sulfate vervangen door de sodium laureth sulfate of andere alternatieven. Vanwege die nadelige eigenschap mag sodium lauryl sulfate ook niet in concentraties hoger dan 2% worden verwerkt (voor rinse-off cosmetica of producten, die zijn bedoeld om van de huid af te wassen). Voor de zogenaamd leave-on cosmetica (producten die niet van de huid worden gewassen en dus op de huid blijven) ligt het nog lager. Het kan irritaties veroorzaken zelfs in de concentratie van 0,1% in leave-on studies. Het is daarom wel verstandig om sodium lauryl sulfate in cosmetische producten te mijden. Een paar keer een shampoo gebruiken met sodium lauryl sulfate zou geen kwaad doen, maar liever niet elke dag.

Er wordt ook beweerd dat gebruik van sodium lauryl sulfate houdende tandpasta tot ontstaan van aften kan leiden (pijnlijke zweertjes in de binnenmond). Hoewel het ontstaan van aften van meerdere factoren afhankelijk is, zijn er medische studies die het verband tussen sodium lauryl sulfaat en aften hebben bewezen. Dat betekent vooral dat mensen die gevoelig zijn voor aftenvorming beter tandpasta zonder sodium lauryl sulfaat kunnen gebruiken.

Een aantal websites meldt dat sodium lauryl sulfate (en sommige sites noemen ook sodium laureth sulfate) kankerverwekkend zou kunnen zijn. Er schijnt een nepbrief (een zogenaamde hoax) te zijn gepubliceerd in 1999 namens University of Pennsylvania Health System met de waarschuwing over de kankerverwekkende eigenschappen van sodium lauryl sulfate. De bovengenoemde universiteit zegt deze waarschuwing nooit te hebben afgegeven. Ook zijn er geen medische studies die het verband tussen sodium lauryl sulfate en kanker bewijzen.