Lecithine

INCI naam: Lecithin

Het is wellicht de oudste emulgator die wordt gebruikt in de keuken en in cosmetica. Een emulgator (zie aldaar) is een stof dat helpt om water met olie (of vet) te vermengen tot een gladde crème. Als je ooit een mayonaise hebt gemaakt of een taart hebt gebakken of een maskertje met eigeel hebt gemaakt, dan heb je de werking van lecithine al leren kennen. Want er zit veel lecithine in eigeel – ongeveer 10%. Eigeel is zelfs de bron, waaruit lecithine zijn naam heeft gekregen. “Lekithos” is de naam van eigeel in het Grieks.

Chemisch gezien verwijst lecithine naar een groep van de verbindingen die fosfatidylcholines heten. Dat zijn stoffen waarbij vetzuren, glycerine, fosforzuur en choline aan elkaar zijn verbonden. Ze zijn betrokken bij het vormen van het celmembraan in dierlijke en plantaardige organismen en zijn daarom heel belangrijk. Unieke eigenschappen van lecithine zijn te verklaren door het feit dat het twee uiteinden heeft – een polaire, die veel affiniteit heeft met water en een apolaire, die veel affiniteit met vet heeft. Hierdoor kan lecithine water en vet aan elkaar binden.

Lecithine wordt als emulgator op grote schaal gebruikt in de voedingsindustrie onder het nummer E322. Het wordt vooral gemaakt uit soja, maar in mindere mate ook uit zonnebloempitten en andere zaden. Voor de cosmetische industrie kan het nog op verschillende manieren worden bewerkt voordat het als grondstof wordt gebruikt. Door de onverzadigde dubbele bindingen met waterstof te verzadigen wordt zogenaamde gehydrogeneerde lecithine verkregen. Dit is stabieler.

Er zijn twijfels of lecithine door de huid kan worden opgenomen. De aanwezigheid van een vet-oplosbaar staartje zou het mogelijk kunnen maken. Alleen zijn er geen publicaties daarover bekend. Lecithine was een belangrijk bestanddeel van de eerste generatie liposomen (een soort bubbeltjes om de actieve stoffen uit een cosmetisch product in de huid te transporteren). Maar uiteindelijk viel de transportvermogen van de eerste generatie liposomen tegen.

Voor cosmetica is het een veelzijdige stof. Ten eerste helpt het om water met vet te vermengen en wordt het gebruikt als emulgator (zie aldaar) in crèmes, lotions en badoliën. Maar het is niet de meest effectieve emulgator. Het helpt de huid te hydrateren en helpt om de conditie van de vochtarme huid te verbeteren. De schilfers verdwijnen en de huid ziet er soepel uit. Lecithine is een goede terugvetter (zie aldaar) en vermindert de irritatie van de wasactieve stoffen (andere emulgatoren dan lecithine) in shampoos.

De concentratie van lecithine is cosmetica varieert tussen 0.1 en 1%, soms tot 2%. Het is een niet-toxische en niet-irriterende grondstof en kan zonder risico worden gebruikt in leave-on producten (die niet worden afgewassen nadat ze op de huid zijn aangebracht) in concentraties tot 15%. Theoretisch gezien kan lecithine allergie veroorzaken bij mensen die allergisch zijn voor de bron van lecithine (soja of zaad), maar een onderzoek heeft uitgewezen dat het vermijden van soja-lecithine niet nodig is voor de meeste mensen met soja-allergie.