Onlangs las ik wat posts van een Nederlandse beauty influencer over haar huid en huidscans. Het onderwerp kwam bij haar rosacea terecht. Ze heeft het al lange tijd en op suggesties voor behandeling reageerde ze afwijzend en liet weten dat ze er niet meer in gelooft omdat ze al zoveel geprobeerd heeft. Het is verdrietig. De hoop opgegeven. Makkelijk is het ook niet, zo leerde ik weer uit een webinar van dermatoloog Francis Wu. Een gecombineerde aanpak is wenselijk, en een flinke dosis hoop ook. Wat leerde ik van hem? Een update over rosacea….
Fast read:
- Rosacea treft vooral mensen boven de 50 en komt vaker voor bij lichte huidtypes. Niet gezegd dat het ook niet bij jonge mensen voorkomt!!
- Het is geen simpele huidaandoening: genetica, immuunsysteem, microbioom en omgeving spelen samen.
- Variaties lopen uiteen van roodheid en vaatjes tot verdikking van de neus of zelfs oogontstekingen.
- Veel aandoeningen lijken op rosacea maar zijn het niet, zoals eczeem, lupus of periorale dermatitis.
- Zon, stress, alcohol en voeding zijn bekende triggers, maar ook cosmetica en medicatie kunnen een rol spelen.
- Behandeling vraagt om een mix van medische therapie, barrièreherstellende skincare en soms supplementen, ook voeding moet bekeken worden.
Een oud en hardnekkig verschijnsel
Rosacea betekent letterlijk rood als een roos en is al eeuwen zichtbaar in kunst en cultuur. In een schilderij uit de renaissance, te bewonderen in het Louvre, zie je de kenmerkende roodheid op de neus van een oudere man, terwijl zijn kleinzoon er nieuwsgierig naar kijkt. Het is een aandoening die de eeuwen doorstaan heeft en nog steeds miljoenen treft. Dermatoloog Francis Wu liet in een webinar zien dat rosacea niet zomaar een esthetisch probleem is, maar een complex syndroom dat diep in ons lichaam geworteld zit.
lees ook
Wie krijgt het?
De aandoening manifesteert zich vooral vanaf het vijftigste levensjaar en bereikt haar piek bij zestigers en zeventigers. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en duidelijk vaker bij mensen met een lichte huid, al kan rosacea in elk huidtype voorkomen.
Wat het beeld extra ingewikkeld maakt, is dat rosacea vaak samengaat met andere gezondheidsproblemen. Grote Deense onderzoeken laten zien dat patiënten meer kans hebben op darmziekten zoals Crohn en colitis ulcerosa, maar ook op hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, depressies en zelfs neurodegeneratieve aandoeningen zoals Parkinson. Rosacea is daarmee niet slechts een huidaandoening, maar een weerspiegeling van bredere systeemstoornissen.
Hoe herken je het?
De basis van de diagnose ligt in een aanhoudende roodheid in het midden van het gezicht, soms met verdikking van de huid. Daarbovenop moeten verschijnselen aanwezig zijn zoals puistjes, vaatverwijding, opvliegers of oogklachten. Klachten die patiënten vaak noemen – branderigheid, stekende pijn, een droge huid – ondersteunen het beeld, maar gelden niet als officiële diagnostische criteria.
Rosacea kan er heel verschillend uitzien. Bij de ene patiënt overheerst diffuse roodheid met zichtbare vaatjes, bij een ander puistjes en ontsteking. Soms raakt ook het oog aangedaan, met klachten die variëren van een zandkorrelgevoel tot een keratitis die in zeldzame gevallen blindheid kan veroorzaken.
De varianten
In de fymateuze variant verdikt en verhardt de huid, vaak op de neus, waardoor deze knobbelig en misvormd kan worden. Ook bestaan er uiterst zeldzame vormen zoals rosacea fulminans, die plots explosief uitbreekt bij jonge vrouwen, en Morbihan-ziekte, waarbij chronisch lymfoedeem in het gelaat ontstaat.
Wat het níet is
Een van Wu’s belangrijkste waarschuwingen is het onderscheid tussen rosacea en look-alikes. Tal van aandoeningen kunnen er sterk op lijken, maar vereisen een andere diagnose en behandeling.
Seborroïsch eczeem, veroorzaakt door een overreactie op de gist Malassezia, kan zich bijvoorbeeld presenteren met roodheid en schilfering rond neus en wenkbrauwen.
Contactallergisch eczeem kan eenzelfde beeld geven, maar wordt uitgelokt door allergenen. Periorale dermatitis, ook wel clownseczeem genoemd, verschijnt met kleine puistjes rond de mond en soms rond de ogen, vaak na gebruik van hormoonzalven of astmapuffers.
Auto-immuunziekten als lupus en dermatomyositis geven eveneens roodheid en vlekken in het gezicht, soms zelfs als uiting van een onderliggende kanker. Een verkeerde diagnose kan hier verstrekkende gevolgen hebben.
De biologie achter rosacea
De oorzaak van rosacea ligt niet in één factor, maar in een netwerk van genetica, micro-organismen en een ontspoord immuunsysteem.
De demodex-mijt, een microscopisch spinnetje dat in onze haarfollikels leeft, blijkt bij rosacea vaak in overgroei aanwezig. Doordat deze mijt geen anus heeft, sterft hij na een korte levensduur in de huid en kan een ontstekingsreactie uitlokken. Daarnaast worden bacteriën zoals Staphylococcus epidermidis en Bacillus oleronius genoemd als medespelers.
Genetische variaties bij de mens
Onderzoek laat zien dat bij rosaceapatiënten specifieke genvarianten vaker voorkomen. Overexpressie van interleukine-13 blijkt verband te houden met allergieën en darmziekten, terwijl varianten in PSMB9 en HERC-OK2 de link leggen naar neurodegeneratieve aandoeningen en het hogere risico bij lichte huidtypes.
Zowel de snelle, aangeboren afweer als de langzamere, adaptieve afweer zijn betrokken. Cytokines zoals IL-8 en TNF-α wakkeren ontstekingen in de huid verder aan. Het maakt rosacea tot een aandoening waarin zowel erfelijke aanleg als externe prikkels elkaar versterken.
Triggers in het dagelijks leven
Voor veel patiënten is het frustrerende dat rosacea zo grillig is. Zonlicht en stress staan bovenaan de lijst van triggers, maar ook hitte, kou, wind en fysieke inspanning kunnen uitbraken veroorzaken.
Voeding speelt een complexe rol: alcohol is een klassieke verergerende factor, vooral rode wijn, gevolgd door witte wijn en bier. Maar ook specerijen, tomaten, chocolade, citrusfruit, kaneel, avocado en zelfs banaan en pruimen kunnen problemen geven. Histaminerijke voeding werkt vaatverwijdend en kan zo een opvlamming uitlokken.
Ook cosmetica kan olie op het vuur gooien. Producten met fruitzuren, menthol, eucalyptusolie, toverhazelaar of zware parfum staan bekend om hun irriterende werking op een rosaceahuid. Zelfs scheerschuim of gewone zeep kan al voldoende zijn om een gevoelige huid te laten ontploffen.
Behandeling en ondersteuning
Rosacea laat zich niet genezen, maar wél beheersen. Dermatologen werken daarom met een breed arsenaal: lokale crèmes zoals metronidazol, ivermectine of azelaïnezuur, orale medicatie als doxycycline of isotretinoïne in zwaardere gevallen, en licht- en laserbehandelingen om vaatjes en roodheid te verminderen. Bij donkere huidtypen kiest men daarbij voor mildere technieken om pigmentproblemen te voorkomen.
Skincare speelt een sleutelrol in het dagelijks leven. Milde reinigers zonder zeep, barrièreherstellende crèmes met niacinamide, ectoïne, havermout of zoethout brengen rust in de huid. Niacinamide heeft daarbij een extra voordeel: het remt ontstekingsfactor IL-8 en versterkt de aanmaak van huideigen ceramiden. Probiotica op de huid hebben daarentegen geen bewezen effect, zegt de arts.
Ook supplementen kunnen een bijdrage leveren. Omega-3 vetzuren zijn het best onderbouwd, vooral bij oogklachten. Daarbij is de verhouding tussen EPA en DHA van belang: voor een ontstekingsremmend effect moet die drie of zelfs vier staat tot één zijn. Keurmerken als IFOS garanderen zuiverheid en veiligheid, en vloeibare varianten hebben vaak de voorkeur boven capsules. Andere supplementen, zoals zink, vitamine B3, B12 of D, hebben onvoldoende bewijs geleverd.
Leefstijl als fundament
De meest effectieve basis ligt in dagelijkse gewoontes. Consequente zonbescherming is essentieel, bij voorkeur met minerale filters die ook zichtbaar licht blokkeren. Een voedingsdagboek kan helpen persoonlijke triggers op te sporen, omdat die vaak sterk individueel verschillen. Stressmanagement, zachte vormen van massage en het vermijden van agressieve cosmetica zijn net zo belangrijk als medische therapie.
Tussen frustratie en hoop
Zoals ik dit verhaal al begon, kan je heel moedeloos worden van deze aandoening. Je weet nooit wanneer het opvlamt, dagboeken bijhouden is een must. Tegelijkertijd groeit de kennis snel: genetische inzichten, een beter begrip van het microbioom en steeds verfijndere behandelingen bieden perspectief. Rosacea mag dan hardnekkig zijn, het is beter beheersbaar dan ooit – zolang diagnose en behandeling zorgvuldig afgestemd worden op het unieke gezicht van iedere patiënt.
