Het voor komen van huidkanker heeft epidemische vormen aangenomen. Steeds meer mensen hebben verschillende soorten huidkanker en zelfs sommige kinderen hebben al melanomen. Hoe komt dit? Hoe gevaarlijk is dit? Hoe wordt dit behandeld? En kun je iets doen om het te voorkomen? Onze eigen dermatoloog Francis Wu vertelt er meer over in een interview met BeautyJournaal’s Monique.
Francis, wat is er aan de hand?
‘Het aantal gevallen van huidkanker neemt toe, dat is niet te ontkennen. Ik haal heel veel huidkankers weg, voorzichtig geschat zo’n 50 huidkankers per maand. We zien vooral een toename van basaalcelcarcinoom maar ook melanomen, de gevaarlijkste vorm van huidkanker, nemen toe. Elf jaar geleden haalde ik er elke maand een melanoom weg, nu is dat wekelijks.
Meerdere soorten tegelijk
‘Je ziet ook steeds vaker meerdere soorten huidkanker bij één persoon. Als je bijvoorbeeld een basaalcelcarcinoom hebt gehad, dan heb je 50% kans dat zich binnen vijf jaar een nieuwe ontwikkelt en drie keer zoveel kans op het ontwikkelen van plaveiselcelcarcinoom en ruim twee keer zoveel kans op het ontwikkelen van een melanoom.
Risico op terugkeer op zonbeschadigde huid
‘Dat betekent niet dat die basaalcelcarcinoom niet goed is weggehaald, dat komt omdat dat hele stuk huid eromheen is beschadigd door UV-straling. Heb je plaveiselcelcarcinoom gehad dan heb je 30% kans dat het binnen vijf jaar terugkomt en heb je een melanoom gehad dan heb je 10% kans dat het terugkeert. En dat komt allemaal omdat de huid beschadigd is.
Nederland in de Europese top 3 voor melanoom
‘Op basis van cijfers in 2012 staat Nederland in Europa nu in de top drie van melanomen. Bij basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom staan we in de top vijf. Basaalcelcarcinoom komt in ons land het meest voor maar we zien ook een grote toename van plaveiselcelcarcinoom, vooral bij mannen. In 2000 had KWF Kankerbestrijding zo’n 3.200 gevallen gediagnostiseerd, in 2015 waren dat er 9.000.
Veertigplusser: opletten
‘Ook melanoom, de gevaarlijkste en meest agressieve vorm van huidkanker, neemt flink toe. Er waren in 2015 bijna tweeëneenhalf keer zoveel gevallen dan in 2000. Melanoom zie je vooral bij veertigplussers. Als je er niet op tijd bij bent kun je er dood aan gaan. Het kan uitzaaien naar je darmen, je longen en je lymfeklieren, naar je hele lichaam.
Als melanoom uitzaait is het dodelijk
‘Een basaalcelcarcinoom en een plaveiselcelcarcinoom moet je ook verwijderen maar daar kun je verder heel oud mee worden. Een melanoom is een ander verhaal, daar kun je aan overlijden ten gevolge van uitzaaiingen.
Hoe ontstaat huidkanker? Door te veel UV-straling toch?
‘UV-straling speelt zeker een hele grote rol maar huidkanker kan veel oorzaken hebben. Het kan door de zon komen, maar ook door je lifestyle, zonnebank, roken, stress, luchtverontreiniging. Dit alles leidt tot DNA beschadiging.
Gedragsverandering bij genen
‘Een ander oorzaak kan ook zijn dat het epigenetica van het DNA is veranderd en niet meer goed werkt. Epigenetica betekent letterlijk boven de DNA en kunnen genen aan of uitschakelen. Ze zorgen hoe een lichaamscel de genen lezen zonder de DNA volgorde fysiek te veranderen.
Het DNA kan zichzelf niet meer zo goed uitlezen, waardoor het reparatiesysteem verzwakt
‘Het DNA is verder geheel normaal en niet beschadigd, alleen kan het zichzelf niet meer goed lezen,waardoor je eigen DNA repareersysteem niet wordt geactiveerd. Het kan zo zijn dat dit epigenetica systeem storing door bijvoorbeeld slechte voeding in de jeugd en mogelijk ook generaties daarvoor is ontstaan. Hierdoor kan het DNA zichzelf niet goed gelezen worden en kun je meer kans hebben op onder andere huidkanker. Of er daadwerkelijk verband is tussen epigenetica en huidkanker moet nog verder uitgezocht worden.
‘Er lopen diverse onderzoekslijnen naar de rol van voeding en herstel van je epigenetica de zogenaamde epigenetica dieet. Daar moeten we ons verder in verdiepen.
‘Men erkent meer dat melanomen te maken hebben met de hoeveelheid UV-straling die de huid krijgt. We weten nu dat verbranden door de zon, en gebruik van de zonnebank, wel degelijk bij kan dragen aan het ontstaan van melanomen.
Waarom komt huidkanker in Nederland tegenwoordig zoveel voor?
‘Een reden is ons gedrag. Het is vrij gemakkelijk om met een goedkoop vliegticket naar een zonnig gebied af te reizen. Dat probleem speelt in heel Noordwest Europa. Nederland, Noorwegen, Denemarken, Zwitserland, we staan allemaal in de top tien met de meeste huidkankers.
We ontdekken huidkanker sneller
‘Daarnaast is er veel meer bewustwording. Dat betekent dat er niet zozeer meer huidkanker is maar dat we het vaker en sneller ontdekken omdat mensen vaker een huidcontrole laten doen. Ik merk dat het erg leeft onder mijn patiënten. Ze vertellen me dat ze in hun omgeving vaker horen dat iemand huidkanker heeft. Veel mensen komen ook uit zichzelf langs voor een huidcontrole, ook omdat ze vaker meemaken dat een bekende huidkanker heeft.
Zou er niet een regelmatige controle waar je voor wordt opgeroepen moeten komen?
In Australië doen ze dat al, daar worden mensen één keer per jaar gecontroleerd en dat valt daar ook onder de basisvergoeding. In Nederland wordt daar echter nog niet over gesproken. We hadden hier wel het initiatief ‘Huidkankerdag’, waarbij mensen werden aangemoedigd om zichzelf te controleren op huidkanker. Dat is dit jaar echter niet doorgegaan.
De Huidkankerdag schoot zijn doel voorbij….
‘Het was zijn doel voorbijgeschoten, het was bedoeld als bewustzijnscampagne waarbij mensen een gratis controle kregen op “verdachte” plekjes en vlekjes op de huid. Naast een huidcontrole ontvangen zij ook adviezen over hoe de huid het beste beschermd en gecontroleerd kan worden. Een hoop mensen zagen het toch als een dermatologisch consult en dat was de bedoeling niet. Dat kan veel gevolgen hebben en daarom is het dit jaar niet doorgegaan. Het was een goede campagne maar het moet opnieuw bekeken worden.
Wat kun je zelf doen om huidkanker te voorkomen? Uit de zon blijven?
‘Je huid goed beschermen. Zonneproducten helpen wel wat, maar kleding, een zonnebril en een hoed is beter. In de schaduw blijven is bedrieglijk, ook in de schaduw krijgt je huid aardig wat UV-straling.
Kun je zelf het onderscheid zien tussen basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom?
‘Er zijn bepaalde kenmerken. Klassiek is een basaalcelcarcinoom een parelmoerachtige bult. Vaak lopen er hele kleine vaatjes doorheen. Een plaveiselcelcarcinoom is een wat minder glinsterend ruw aanvoelende huidkleurig bultje met een korstje in het centrum of een wondje.
En een melanoom? Kun je dat zelf ontdekken?
‘Moedervlekken die er ‘raar’ uitzien, meerdere tinten/kleuren, onregelmatige vormen en over het algemeen groter dan 5 mm. De meeste melanomen komen ook spontaan op, dus niet vanuit een moedervlek, wat veel mensen nog steeds denken. Je voelt het ook amper. Bij mannen komen melanomen vaker op de romp/rug voor en bij vrouwen meer op de benen. Een regelmatige huidcontrole is zeker nuttig.
Hoe zit het met de diverse behandeltechnieken?
‘Een operatie, het wegsnijden van de kanker, blijft uiteraard de belangrijkste behandeling. Een speciale manier van opereren is de Mohs-chirurgie. Die is vooral bijzonder effectief bij de behandeling van basaalcelcarcinoom, maar soms ook bij de behandeling van plaveiselcelcarcinoom. Bij deze techniek worden direct alle snijwanden gecontroleerd, waardoor men zeker weet dat alles is weggehaald.
‘Ik doe zelf een variant op deze techniek, waarbij ik een huidtransplantatie toepas, met een stukje huid uit de nek of bij het sleutelbeen of een huidplastiek. Dit is ook een zeer effectieve techniek, vooral als de huidkanker op een heel zichtbare plek zoals het gezicht zit.
‘Maar er zijn ook andere behandelmethodes. Je kunt ook werken met chemocrème voor oppervlakkige basaalcelcarcinomen, of de tumor bestralen. Ook een behandeling met laser is mogelijk. Laser, bestralen en chemocrème (Efudix, red.) hebben echter nadelen. Je hebt er weinig controle over en weet nooit helemaal zeker of alles weg is. De kans dat de tumor terugkeert is groot bij deze behandelingen. Oppervlakkige basaalcelcarcinoom is overigens redelijk goed te behandelen met chemocrèmes of vloeibaar stikstof.
En nu hebben zelfs kinderen al huidkanker
‘Dat klopt en daar schrik ik van. Een collega had een patiëntje van zes jaar oud, een meisje met een melanoom. Mijn jongste patiënt is elf, een jongen met een basaalcelcarcinoom op zijn voorhoofd. Een andere jongen die ik zag was vijftien en had een melanoom dat zo dik was dat ik hem ook door moest doorsturen voor een lymfeklieronderzoek. Ook daar waren ze verbaasd dat dit op zo’n jonge leeftijd kon voorkomen. Ze hebben uiteindelijk een PET-scan gedaan en die was gelukkig negatief.
‘Gelukkig komt dit heel weinig voor. Er is onderzoek naar gedaan maar er zijn te weinig gevallen om tot officiële cijfers te komen. Maar desalniettemin is het zorgwekkend. Vroeger zag je dit niet en nu heb ik in een half jaar tijd twee gevallen gezien.
Wat is de rol van zonneproducten in de enorme toename van huidkanker? Helpen ze bij de preventie van of bieden ze alleen maar schijnveiligheid en dragen ze zo ongewild bij aan de huidkanker-epidemie?
Het grote probleem is dat zonneproducten zijn bedoeld om verbranding te voorkomen. Ze beschermen daarom vooral tegen UV B-straling en minder goed tegen UV A-straling. Terwijl UV A-straling ook een grote rol speelt bij het ontstaan van huidkanker. Het veroorzaakt in de lederhuid vrije radicaal vorming, normaliter wordt dat geneutraliseerd door je eigen lichaam.
Hoe vaker je verbrandt ben in de zon, hoe meer risico
‘Maar als het opstapelt dan tast het je DNA aan en kan leiden tot huidkanker. Daarnaast maakt je fibroblasten en je collageen kapot, iets wat je niet meteen merkt. Op langer termijn leidt dit tot voortijdige huidveroudering zoals rimpels, pigmentvlekken. UV-A stralen zijn gedurende alle uren daglicht het hele jaar door met een relatief gelijke intensiteit aanwezig, en kunnen wolken en glas binnendringen.
‘UVA stralen vormen de grootste deel van de ultraviolette straling, dus meer dan UVB. Inmiddels wordt daar wel veel over gepraat. Natuurlijk is het ook erg belangrijk om jezelf te beschermen tegen verbranding door Uv B-straling. Verbranding beschadigd je DNA en dat zet weer een kettingreactie in werking die tot een hoop problemen kan leiden, waaronder huidkanker.
Wordt zonnebrandcreme medisch hulpmiddel?
‘Er zijn nu discussies om zonneproducten niet langer te zien als cosmetica maar als een medisch hulpmiddel, een zelfzorgmedicijn. Dat heeft echter nogal wat consequenties. De regels voor zelfzorgmedicijnen zijn veel strenger. Er moet strenger getest worden, bijvoorbeeld om te bewijzen dat je de op de verpakking aangegeven SPF ook echt waarmaakt.
‘Toch blijft het belangrijk om zonneproducten te gebruiken omdat ze wel degelijk goed beschermen tegen verbranden en dus tegen beschadiging van het DNA. Mits je goed smeert en dat doen de meeste mensen niet. Ze gebruiken veel te weinig product en smeren niet vaak genoeg. Smeer dus goed en draag ook altijd beschermende kleding, een zonnebril en eventueel een hoed.
- Heb jij een vraag aan Francis Wu over je huid? Stuur hem naar het contactformulier van BeautyJournaal ovv Francis. Je krijgt altijd persoonlijk antwoord.
- Lees hier meer artikelen die wij samen met dermatoloog Francis Wu maakten.
