INCI naam: Retinol, Retinyl Palmitate, Retinyl Linoleate, Retinyl oleate
De naam retinol is afgeleid het Latijnse word “retina”, wat netvlies betekent en verwijst naar de essentiële rol van dit vitamine bij het gezichtsvermogen. Het is een bouwstof voor een lichtgevoelig pigment, dat in de staafjes (de lichtgevoelige cellen van het netvlies waar je ’s nachts mee ziet) voor komt. Daarnaast speelt vitamine A een essentiële rol bij de ontwikkeling van het gezonde epitheelweefsel, wat een belangrijke onderdeel van de huid is.
Vitamine A in cosmetica is misschien de meest onderzochte stof waarvan de werking dus ook goed is bewezen. Zijn rol in de huid is onder andere om de keratinevorming te regelen. Keratine is een eiwit dat in de bovenste laag van de huid maar ook in haar voor komt. Vitamine A reguleert de ontwikkeling van de huidcelgroei en de celdifferentiatie, wat de basis van een gezonde celvernieuwing vormt. Het gebruik van vitamine A in cosmetica vermindert de rimpelvorming en ruwheid van de huid. Het verhoogt de elasticiteit van de huid en vermindert de pigmentatie. Met andere woorden: het vermindert de vele tekenen van huidveroudering en wordt daarom een “rejuvenating agent” genoemd. Het wordt ook ingezet voor het herstellen van de door UV-straling beschadigde huid.
Retinol wordt goed opgenomen door de huid, maar is erg vetoplosbaar waardoor het slecht in de diepere lagen van de huid (die meer water bevatten) kan penetreren. Het wordt omgezet in retinolzuur, dat voor communicatie tussen de cellen zorgt. Dit retinolzuur is in feite het actieve ingrediënt, maar dit is uiterst instabiel voor de vele onverzadigde bindingen in het molecuul. Daarom worden er afgeleiden van gemaakt die iets stabieler zijn. Retinolzuur bindt zich aan de retinolzuurreceptoren van de huidcellen wat vele processen in de cel op DNA-niveau activeert. Retinolzuur is daarom de meest effectieve vorm van vitamine A. Het is een krachtige stof en mag alleen door artsen en op recept gebruikt worden. Onder de naam Tretinoïne (een andere retinolzuur ‘look-alike’) wordt het binnen geneeskunde ingezet bij de verschillende huidaandoeningen – van acne tot sterke rimpelvorming en pigmentbeschadigingen.
In cosmetica worden daarom retinol en zijn esters gebruikt (retinyl palmitaat, retinyl oleaat en retinyl linoleaat). Ze worden omgezet tot retinolzuur in de huid. Retinolesters zijn ook sterke antioxidanten.
Vitamine A heeft neiging om zich op te hopen in het lichaam en in hoge doses is het toxisch voor de mens. Het is belangrijk om de aanbevolen hoeveelheden van deze vitamine niet te overschrijden. Het is ook teratogeen (kan voor de misvormingen van de foetus zorgen bij zwangere vrouwen). Dit is één van de redenen waarom retinolpreparaten altijd met zorg moeten worden gebruikt en alleen door artsen moeten worden voorgeschreven.
Retinolzuur zorgt namelijk voor selectieve celdoding. Vingers ontstaan bij een ongeboren kind doordat er selectieve celdoding optreedt op speciale plaatsen in het ‘handklompje’ waardoor de vingers ontstaan. Deze processen treden erg vroeg op in de zwangerschap waardoor het in principe niet wordt voorgeschreven aan vrouwen die nog kinderen kunnen krijgen. De sterke retinolzuur ‘look-alikes’ hebben een zeer lange halfwaardetijd (blijven erg lang in het lichaam circuleren na inname) waardoor artsen dit niet voorschrijven aan tienermeisjes die nog kinderen kunnen krijgen. Retinolzuur-achtige preparaten na de menopauze is absoluut geen probleem.
Daarentegen is het gebruik van retinolhoudende cosmetica veilig. Onderzoeken op menselijke vrijwilligers (Retinol: Safety Considerations for its Use in Cosmetic Products by Gerd Ries and Robert Hess in Cutaneus and Ocular Toxicology 1999, Vol. 18, No. 3 , Pages 169-185; Johnson & Johnson, Dusseldorf, Germany; University of Basel, Basel, Switzerland;) hebben uitgewezen dat retinol uit cosmetische producten niet door de huid heen gaan, maar ze komen wel in de huid, het werkt ook in de dermis. Vanwege de lage omzettingssnelheid is penetratie in de bloedbaan te verwaarlozen.
Het kan niet bijdragen tot cumulatief effect (ophoping) van vitamine A in het lichaam. Retinol is ook irriterend voor de huid. Vooral Aziatische mensen zijn er gevoelig voor. Binnen de cosmetica wordt het in kleine hoeveelheden gebruikt. Van honderdste tot tiende procenten. Het penetreert goed in de huid en je hebt er weinig van nodig voor de biologische activiteit. Dat is de reden voor het gebruik van lage concentraties – en niet vanwege de irritatie, zoals men vaak zegt.
Net als andere antioxidanten zijn retinol en zijn esters gevoelig voor licht, zuurstof en warmte en kan het zijn werking snel verliezen onder de invloed van deze factoren. Het is daarom heel belangrijk dat retinolhoudende cosmetica zodanig is verpakt dat contact met licht en lucht is uitgesloten. Niet alleen in de verpakking, maar ook in de formulering. Je ziet daarom dat vele retinolbevattende producten liposomen bevatten waar het retinol (derivaat) in de liposomen zit.
- Lees ook over andere stoffen in het cosmeticawoordenboek
